Burgemeester Hoogenboom, Rechtvaardige Onder de Volkeren

door Louis Groen

Yad Vashem, gelegen op de Jeruzalemse Har Hazikkaron (Heuvel van het Herdenken), is een staatsinstelling die als gevolg van Israelische wetgeving is opgericht. Het doel van Yad Vashem is het bestuderen en gedenken van de Holocaust - de vemietiging van zes miljoen Joden tussen 1933 en 1945 door de nationaalsocialisten. De naam Yad Vashem betekent 'een altijddurend gedenkteken' en vindt zijn oorsprong in een visioen in het 26e hoofdstuk van het Bijbelboek Jesaja, vers 5 v.v. Met dit visioen over het einde van alle tijd voorspelt de heilige profeet Jesaja dat Shem (de Naam, d.w.z. de almachtige liefdevolle God) met zijn Jad (Hand) de schuldigen die hoog zijn gezeten vernedert, hun trotse woonsteden omver stort, hen neergooit op de grond en weg smijt in het stof om te worden vertrapt door de voeten van de slachtoffers: de slachtoffers krijgen hun leven terug, maar de schuldigen zijn dood, en herleven niet, ze zijn schimmen, en staan niet meer op; ze zijn bestraft en vernield, zelfs ieder aandenken aan hen is weggenomen.

Dankzij de kracht die velen vonden in het vertrouwen op de God met die heilige Naam en Hand, wisten enkele de verschrikkingen van het vemietigingskamp te overleven. Die kracht ging gepaard met de wens om de onwetenden in te lichten over de totstandgekomen vernietiging, die Hitler en  zijn  gewillige  handlangers hoopten te verdonkeremanen. Juist als die inlichtingen verloren gaan, zou het plan van de schuldigen volmaakt zijn uitgevoerd. Vandaar gedenkt Yad Vashem tot aan het einde van alle tijd alle slachtoffers en helden die door de vervlakking en de waan van de dag al te gemakkelijk worden vergeten.

Yad Vashem maakte op 5 februari 1997 bekend, dat aan de oud-burgemeester van Hoogwoud, Dirk Hoogenboom, de titel is toegekend  van  "Righteous Among the Nations" (Rechtvaardige Onder de Volken), voor hulp verschaft aan Joden gedurende de periode van de Holocaust.

De officiële bevestiging van Yad Vashem dat Burgemeester Hoogenboom de titel 'Righteous Among the Nations' is toegekend.

Yad Vashem verzendt een medaille en certificaat van eer naar de ambassade van Israel in Den Haag, die vervolgens een ceremonie organiseert ter ere van Dirk Hoogenboom. Medaille en certificaat van eer worden uitgereikt aan zijn oomzegster, mevrouw Beatrix J. Elgersma-Hoogenboom. Tevens wordt zijn naam toegevoegd  aan de "Righteous  Honor Wall", de Muur ter Ere van de Rechtvaardigen te Yad Vashem.

Op 22 augustus 1995 was de naam van Dirk Hoogenboom bij Yad Vashem nog niet bekend.

Op 22 augustus 1995 meldde Yad Vashem, de naam Dirk Hoogenboom nog niet te kennen. Om hem als held te kunnen erkennen, diende een weergave van wat met hem was gebeurd te worden ondersteund door getuigenissen van de door hem geholpen Joden, of ander geldig documentatiemateriaal, zoals dat van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (RIOD) of van Stichting 1940-1945.

Uit het op het RIOD berustende archiefbescheiden blijkt, dat Dirk Hoogenboom op 20 februari 1943 in zijn woning te Aartswoud het Joodse echtpaar Hertogs uit Amsterdam heeft laten onderduiken. De  heer Hoogenboom, destijds  burgemeester van de gemeente Hoogwoud, was naast  zijn  werkzaamheden voor de Landelijke Organisatie voor de hulp aan Onderduikers (LO) ook betrokken bij het vervalsen van Persoonsbewijzen en de totstandkoming Je Maintiendrai, een van de belangrijke illegale bladen. Toen de schuilplaats van het echtpaar Hertogs bij de  Sicherheitsdienst (SD)  bekend  was geworden, volgde op 22 juni 1944 een inval in de woning van de familie Hoogenboom. Het echtpaar Hertogs en Dirk Hoogenboom werden gearresteerd. Na eerst in het Huis van Bewaring aan de Amstelveenseweg in Amsterdam te hebben vastgezeten, kwam Dirk Hoogenboom in het kamp Vught terecht, waar hij op 26 juli 1944 werd ingeschreven met het gevangenenummer 10666. Na de ontruiming van Vught werd hij naar het kamp Sachsenhausen vervoerd, waarhij op 5 september 1944 is binnengekomen. Op 6 februari 1945 ging Dirk Hoogenboom vanuit Sachsenhausen op transport naar het kamp Buchenwald. Hier kreeg hij  het gevangenennumrner 29312. Tijdens het evacuatietransport uit Buchenwald richting Theresienstadt is hij overleden, de exacte datum en plaats is niet bekend. In de In Memoriamboeken, een uitgave van de Oorlogsgravenstichting, staat dat hij op 9-12-1888 in Oud Beyerland is geboren en in mei 1945 in Tsjechoslowakije is overleden.

Burgemeester Dirk Hoogenboom

Hugo Hertogs (geb. 28-10-1904 te Gulpen) en zijn vrouw Sara Selma Hertogs-de Winter (geb. 1-2-1907 te Veghel) werden vastgezet in het kamp Westerbork. Van daaruit zijn zij op 31 juli 1944 op transport gesteld naar Bergen-Belsen. Sara Selma Hertogs-de Winter werd op 24 april 1945 te Trobitz door de Russen bevrijd. Zij keerde op 29 juni 1945 terug in Nederland. Haar man Hugo Hertogs zou na de bevrijding in mei 1945 tengevolge van uitputting te Tröbitz zijn overleden.

In een bij de Stichting 1940-1945 aanwezig dossier op naam van mevrouw O.H. Hoogenboom-Diederichs,  de  weduwe van de heer Dirk Hoogenboom, staat vermeld dat de heer Hoogenboom in 1943 drie Joodse onderduikers huisvestte. Hun namen worden niet genoemd. In het dossier bevinden zich  geen referentenverklaringen.  Mevrouw  Hoogenboom  is overleden. De heer Hoogenboom werd door verraad gearresteerd op, volgens de gegevens van de Stichting, 15 of 22 juli 1944. Hij overleed te Theresiastadt op 16, 27 of 28 april 1945.

Volgens mevrouw B.J. Elgersma-Hoogenboom heeft de latere  professor Hemelrijk  burgemeester  Hoogenboom meegemaakt.  Dit  is beschreven  in  het boek:  J.  Hemelrijk,  Zeven maanden concentratiekampen, Alkmaar 1953.

Dit  soort informatie wordt verzameld door het documentatiecentrum van Yad Vashem. De centrale archieven van Yad Vashem omvatten een uitgebreide collectie van documenten en een grote bibliotheek  omtrent de  Hitler-dictatuur.  De grootste collectie van anti-Joodse literatuur ter wereld  is  hier ondergebracht, inclusief neo-Nazi kranten en tijdschriften. In het Auschwitz Bulletin 40 (1996) nr. 5 schrijft Eva Tas dat minister Borst namens de Nederlandse regering een half miljoen dollar voor Yad Vashem  heeft overgedragen,  vooral  voor een lexicon met  de  namen  van  een  vierduizend
Nederlanders die tussen 1940 en 1945 Joden hebben bijgestaan. De  gegevens door geredden waren voldoende om de laatsten een onderscheiding uit te reiken, maar voldoen niet alle aan de eisen van het historische onderzoek. Samen met het RIOD wordt een oplossing bewerkstelligd.