Nicolaas Jacobus Vlaming: een man met een eigen stijl
Door Bep de Haan-Appel
Jacobus Vlaming, Marie Schouten en Nicolaas Vlaming met op de achtergrond het prachtige duivenhok.
Wandelend langs de Herenweg in Hoogwoud en de Middelweg van Opmeer wordt onze aandacht getrokken door panden die beslist ‘beeldbepalend’ genoemd mogen worden. Deze woningen zijn vanuit historisch oogpunt waardevolle objecten, een cultureel erfgoed, waar we trots op mogen zijn. Veel van deze panden zijn in het begin van deze eeuw gebouwd. Ze zijn gebouwd en ontworpen door de heer Nicolaas Jacobus Vlaming. Maar wie was deze man, waar is hij geboren, waar woonde hij maar bovenal wat heeft hij gebouwd en waaraan herkent men zijn stijl?
Nicolaas Vlaming werd geboren op 25 april 1869 te Hoogwoud als oudste zoon van Jacobus Nicolaas Vlaming en Marie Schouten. Hij was aannemer en tevens directeur gemeentewerken van de gemeente Hoogwoud. Daarnaast was hij ook nog kassier van de Boerenleenbank vanaf 1905 tot aan zijn dood in 1940. Ook was hij verantwoordelijk voor het aanleggen en onderhouden van de bliksemafleiders van de kerktorens binnen de gemeente Hoogwoud. Hij had als eerste machines in zijn werkplaats staan die door stoom werden aangedreven. In zijn woning was een huistelefoon aangelegd, wat voor die tijd bijzonder was. Hij maakte ook kleine meubelen, zo zijn er een theekastje, een voetenbankje en een bloementafel in de familie gebleven.
De woning van de familie Vlaming voor de verbouwing van 1913.
Vader Jacobus Vlaming
Vader Jacobus Vlaming was timmerman en had zich voor zijn huwelijk gevestigd in Hoogwoud. Hij woonde aan het Zuideinde nr. D26 (thans Herenweg 15 en 17) waar hij een timmermanswerkplaats had. Uit dit huwelijk werd op 30 september 1870 een tweede zoon geboren, welke de namen Adrianus Jacobus kreeg. Deze overleed echter al op zeer jonge leeftijd, op 15 juni 1873. In datzelfde jaar, op 11 januari 1873, werd ook een dochter geboren, Catharina Hillegonda, maar ook zij stierf op jonge leeftijd, 19 januari 1880. Zo groeide Nicolaas Vlaming op als het enige kind en volgde zijn vader op in het vak. Vader Vlaming liet zijn zoon eerst een studie architectuur volgen in Amsterdam, samen met een neef uit Medemblik.
Vader Jacobus Vlaming heeft in Hoogwoud diverse huizen gebouwd. Het monumentale pand van de familie Pool aan de Herenweg nr. 69 mag men beslist opvallend noemen. Dit pand is gebouwd in opdracht van Notaris Warnsinck. Deze opdrachtgever heeft er echter maar kort in gewoond en is, met achterlaten van al zijn schulden, naar Zuid-Afrika vertrokken. Dit pand heeft fraai gesneden windveren en roept associaties op met de chalet stijl. Het is een zeer robuuste woning evenals Herenweg 89, thans bewoond door de vierde generatie Ursem. Het schitterende pand staande aan de Herenweg 46 is van de familie Groot. Het is gebouwd als renteniershuis. In latere jaren heeft men er, door de bouw van een kapberg, een bedrijfswoning van gemaakt.
Vader Jacobus Vlaming genoot het vertrouwen van welgestelde inwoners van Hoogwoud en heeft ons panden nagelaten van een robuuste stijl met prachtige gesneden daklijsten en royale dakkapellen. Deze huizen zijn waardevol en van een bijzondere architectuur.
Nicolaas Vlaming als directeur gemeentewerken.
In de B&W-vergadering van 31 juli 1906 werd de beer N.J. Vlaming aangesteld als directeur gemeentewerken voor een jaarwedde van fl. 50,-. Op 1 augustus 1906 begon Vlaming aan zijn nieuwe loopbaan. Al na een half jaar vroeg hij opslag omdat deze nieuwe functie toch wel erg veel tijd en aandacht vraagt.
Hij diende op 28 februari 1907 een verzoek in om zijn salaris te verhogen tot fl. 200,- per jaar. Dit werd teruggebracht tot fl. 150,- per jaar. Het gemeentebestuur vond het heel belangrijk dat er goed toezicht gehouden werd bij de bouw van alle werken. De heer Vlaming vond men een deskundig man en er werd zoveel vertrouwen in hem gesteld, dat hij tevens de opdracht kreeg tot het verbouwen van het Raadhuis. Dit voldeed niet meer aan de eisen van die tijd en was ook niet meer geschikt voor bewoning door de veldwachter. 6 Juni 1907 werd in de gemeenteraad met algemene stemmen besloten tot verbouw van het raadhuis in Hoogwoud. Besloten werd dat Vlaming 5 % van de totale aanneemsom krijgt. Voor het schilderwerk schreef W. Spects in voor fl. 507,-. J de Haan als timmerman schreef in voor fl. 1400,-. W. Deutekom zou de stoep repareren voor fl. 598,- De materialen die uit het Raadhuis werden gesloopt werden verkocht voor fl. 152,05.
Het Raadhuis in de 'Stijl Vlaming'.
Stijl Vlaming
Duidelijk werd dat zoon Nicolaas zijn eigen stijl volgde, welke in de volksmond `Stijl Vlaming' zal gaan heten. Deze stijl werd duidelijk tijdens de verbouwing van het Raadhuis en in de diverse door hem ontworpen en gebouwde huizen. Kenmerkend voor zijn stijl is dat de woningen een afgeknot schilddak hebben, veelal voorzien van kantelen, en afgedekt met betonleien. De huizen zijn veelal opgetrokken uit rode bakstenen met gele speklagen en hebben verglaasde dorpels. Vlaming werkte veel met houten ornamenten zoals houten planten bij de voorgevels en dierenfiguren aan de trapleuningen. Gebruik maken van ornamenten is kenmerkend voor de Jugendstil.
Toen de woning van de familie Vlaming in 1913 werd verbouwd, werd er een bovenwoning gemaakt voor vader en moeder, en werd er een dakkapel op geplaatst. Ook op deze dakkapel kwamen kantelen. Als men naar de schitterende daklijsten en de houten plant voor de woning kijkt valt het op dat het een uitbundige stijl is. Achter het huis heeft een schitterend duivenhok gestaan. Jammer dat dit allemaal verloren is gegaan.
De woning van de familie Vlaming na de in 1913 uitgevoerde verbouwing. Goed te zien is o.a. de dakkapel met kantelen.
Opdrachtgevers en Panden
De tweede helft van de 19de eeuw en begin 20ste eeuw waren vanuit economisch oogpunt gezien, goede jaren voor de boerenstand. En zo konden enkele gegoede boeren hun wens in vervulling laten gaan en een mooi renteniershuis laten bouwen vlakbij de katholieke kerk.
Het huis aan Herenweg 11 in huidige staat (1998). De kantelen zijn helaas verdwenen.
Zo gaf de familie Biersteker aan N.J. Vlaming opdracht tot het bouwen van een huis. Dit pand staat aan de Herenweg nr. 2 en wordt nu bewoond door de familie Gerard Tulp. Maartje Biersteker en haar zus Antje, twee ongetrouwde dames. hebben daar nog vele jaren gewoond en hebben al hun bezittingen vermaakt aan de kerk. Zo kon men zondags in de kerk nog heel lang horen dan er een Heilige mis was ter intentie van Maartje Biersteker en familie. Tinie Kayer (nu mevr. Venneker) moest als jong meisje vele jaren te slapen naar Maartje die bang alleen was. Tinie had als kind van een middenstander maar aan een verzoek van een goede klant te voldoen.
De familie Piet Stroet gaf in 1915 ook opdracht tot het bouwen van een woning. Deze woning staat aan de Herenweg nr. 11. Deze wordt nu bewoond door de familie Cees de Haan. Helaas zijn de kantelen ten prooi gevallen aan een harde storm. De familie Stroet heeft er gewoond tot ongeveer 1920 en is toen gaan inwonen hij hun dochter op de boerderij aan de Koningspade nr. 8. Deze boerderij van de familie Schilder-Stroet is helaas verbrand.
Het huis aan Herenweg 11 dat de familie Piet Stroet in 1915 liet bouwen. Op deze foto zijn de originele kantelen nog aanwezig.
De familie Commandeur liet in 1917 een huis bouwen naast hun boerderij, maar hun dochter Emma ging er wonen met haar man Klaas Groot. Onder de oudere Hoogwouders was dit echtpaar bekend als Zwarte Emma en Rooie Klaas. De familie Fred Nansink woont nu in dit huis dat gelukkig zijn mooie kantelen nog bezit. Helaas zijn de betonnen leien vervangen door gewone dakpannen.
Aan de Spanbroekerweg nr. 146 staat ook een schitterend Vlaminghuis. Deze is gebouwd in opdracht van de familie Huiter. Vlaming was de architect en Hoogzaad uit Zandwerven heeft het gebouwd. De dochter van Hoogzaad weet zich nog te herinneren dat zij, op weg naar school, alle dagen even bij haar vader ging kijken. De dochter van Huiter, `Miena', trouwde met Pallada en heeft vele jaren in dat huis gewoond en ze hebben er hun zaak in gevestigd. De familie Huiter bezat een wagenmakerij maar is later overgegaan op de verkoop van fietsen. Een familielid van Huiter was naar Zuid-Afrika geëmigreerd en van daaruit was het mogelijk fietsen te importeren naar Nederland. Zo wist men de WestFriezen op de fiets te krijgen.
Het huis dat de familie Commandeur in 1917 liet bouwen in huidige staat.
De manufacturenzaak van de familie Leo Swan op Herenweg 12, nu Motorzaak L&L, kreeg in de dertiger jaren een nieuwe voorgevel en ook daar ziet men weer de gebogen vormen bij de raampartijen. Momenteel is men het weer aan het verbouwen en verdwijnen deze Vlamingkozijnen.
Familie
Nicolaas Vlaming trouwde op 10 februari 1914 met Aafje Vlaming. Aafje is geboren op 22 november 1881 in De Weere. Op het moment dat deze twee mensen trouwden was Nicolaas al 44 en Aagje 33. Echt jong waren ze beslist niet meer. Ze gingen wonen in het ouderlijk huis van Nicolaas en zijn ouders betrokken toen de bovenwoning. Moeder Vlaming zou daar zeer kort wonen. zij overleed op 24 juni 1914. Vader Vlaming kwam te overlijden op 17 mei 1919. Uit het huwelijk van Nicolaas en Aagje werden geen kinderen geboren.
De familie was beslist in 'goeie doen' zoals men dat noemt en liet dat ook wel zien. Ze hadden een eigen rijtuig en als ze erop uit trokken zagen ze er beslist heel chic uit. In het boek van B. Voets (Omzien in verwondering), wordt Vlaming neergezet als een bijzonder ijdel iemand, maar dat zijn niet mijn woorden.
Schitterend Vlaming-huis aan de Spanbroekerweg 146.
In een gesprek met mevrouw Van Langen uit De Weere, komt naar voren dat zij dikwijls naar haar tante Afie en oom Klaas toeging in Hoogwoud. Tante had graag nichtjes of neefjes om haar heen, ze had heel graag zelf kinderen gehad. Mevrouw Van Langen was er ook eens toen Klaas de bliksemafleiders op de kerktoren moest gaan controleren. Zij moest toen van tante op een bidstoel knielen en bidden dat oom Klaas ongeschonden naar beneden zou komen. Ook Klaas had ook een houten miskelk gemaakt en die met goud verguld. Wanneer er een priester was overleden in de parochie Hoogwoud, dan werd deze kelk in de handen gelegd voor de dagen dat hij stond opgebaard. Als mevrouw Van Langen logeerde bij de familie, mocht zij altijd oom Klaas roepen voor koffie of een maaltijd. Klaas had zijn kantoor boven de werkplaats en daar mocht je als kind niet zomaar binnen lopen. Je moest altijd netjes kloppen en pas als oom ‘Ja’ zei, mocht je naar binnen.
Op 22 november 1940 overleed Nicolaas Vlaming aan een hartaanval in zijn kantoor. Zittende achter zijn bureau, zijn pen uit zijn hand gevallen. Zo heeft hij tot aan zijn laatste zucht gewerkt. Hij is 71 jaar oud geworden.
Zijn vrouw Aafje bleef alleen achter in het grote huis en de tweede wereldoorlog was inmiddels uitgebroken. In de hongerwinter gaf ze onderdak aan een neef uit Medemblik, ook Vlaming genaamd. De familie Vlaming uit Medemblik had goede contacten met de familie uit Hoogwoud. De mannen waren neven en hadden indertijd samen gestudeerd in Amsterdam. De neef kon echter niet zo goed wennen in Hoogwoud, hij vond het te stil bij tante en had last van heimwee. Zijn moeder en zusje bezochten hem weleens, maar het was in die barre winter van 1944-45 heel moeilijk om er te komen. Zo zijn ze een keer lopende gegaan van Medemblik naar Hoogwoud. Ze werden dan altijd op dezelfde manier begroet door tante Afie, die zei dan: “Na, deer heur je Medemblik ok. Zal ik effies ’n koppie poeier voor jullie maken?”
De manufacturenzaak van de familie Swan. Deze foto is genomen omstreeks 1929; links zoon Leo en rechts vader Kees Swan (zie ook 'Kent u ze nog..... de Hoogwouders').
Aan het einde van de oorlog kreeg ze ook inwoning. De Wieringermeer kwam onder water te staan en vele mensen kregen onderdak in Hoogwoud. Zo kwam in 'huize Vlaming' de familie Jansen te wonen. Zij hebben daar enige jaren gewoond totdat hun eigen huis weer was opgebouwd. De woningnood was groot na de oorlog en veel jongelui kregen op deze manier toch de kans om te trouwen en woonden op de bovenwoning en in het achterste gedeelte van het grote huis. Mevrouw Vlaming zelf woonde alleen in het voorste gedeelte van haar woning. Achtereenvolgens hebben daar de familie Schilder-Kreuk en Koelemeijer-Dekker gewoond. Daarna de familie Danenberg-Stoop en Groot-Zuiker. De laatste jaren woonden Peut en Tinie Groen er.
Mevrouw Vlaming woonde de laatste tijd van haar leven bij haar zus in De Weere. Ze is daar op 5 mei 1965 aan een hartaanval overleden. De woning is daarna gekocht door de familie Klaver-Ligthart waarna het in 1975 is gesloopt. Op de plek staan nu twee woningen, namelijk die van de familie Ligthart en de familie Klaver (Herenweg 15 en 17).
Nicolaas Vlaming
Mw. Aafje Vlaming-Vlaar
Vader : Jacobus Nicolaas Vlaming
Geboren : 1 maart 1843 te Medemblik
Overleden : 17 mei 1919 te Hoogwoud
Moeder : Marie Schouten
Geboren : 14 juni 1843 te Abbekerk
Overleden : 24 juni 1914 te Hoogwoud
Kinderen uit dit huwelijk:
Zoon : Nicolaas Jacobus
Geboren : 23 april te Hoogwoud
Overleden : 22 november 1940 te Hoogwoud
Zoon : Adriana Jacobus
Geboren : 30 september 1870 te Hoogwoud
Overleden : 15 juni 1873 te Hoogwoud
Dochter : Catharina HiIlegonda
Geboren : 11 januari 1873 te Hoogwoud
Overleden : 19 januari 1880 te Hoogwoud
Nicolaas trouwt op 10 februari 1914 met Aafje Vlaar, geboren 22 november 1880 in De Weere. Ouders zijn Cornelus Vlaar (van beroep Landman) en Rijpje Blauw.
