Kroniek van Olfert Schermer  (Deel twee 1888 – 1899)

Bewerking door Louis Groen en Erik Mooij

In de uitgave van 1999 zijn we begonnen met de kroniek van Olfert Schermer. Hierin zijn de jaren vanaf 1877 tot 1887 behandeld. De zorgvuldig bijgehouden kroniek geeft een goed beeld van Hoogwoud en omgeving uit een tijd die weinigen zich kunnen herinneren. Deel twee van de kroniek vangt aan in 1888. Olfert Schermer en zijn vrouw Jacoba Appel waren sinds 1887 eigenaar van de Hoogwouder herberg De Hoop, tegenwoordig 't Huis van Egmond genaamd.

Olfert Schermer hield sinds 1877 een dagboek bij waarin hij alle prijzen van de producten, het weer, plaatselijke gebeurtenissen en die daarbuiten vermeldde. Zijn familieleven wordt echter nauwelijks door hem beschreven. Olfert en Jacoba kregen twee kinderen, namelijk Jacob (geb. Hoogwoud 05-04-1889) en Trijntje (geb. Hoogwoud 08-07-1895, overl. Hoogwoud 15-09-1895). Olfert vermeldde in 1889 wel dat zijn vader in 't voorjaar naar Scharwoude verhuisde, maar over de geboorte van zijn zoon krijgen we niets te horen. Evenmin horen we iets over de geboorte en het overlijden van zijn dochter Trijntje in 1895, noch over het overlijden van zijn vader in 1900, dat van zijn moeder in 1910, of van zijn vrouw in 1937. Daarentegen passeren veel overlijdensberichten de revue, alsmede ongelukken, brand, faillissementen, diefstal, moord. Olfert Schermer overleed te Hoogwoud op 16 oktober 1938, waarmee ook zijn, sinds 1877, bijgehouden dagboek abrupt eindigde.

Verantwoording

De Stichting Hoochhoutwout neemt de kroniek van Olfert Schermer in delen op in haar jaarboeken. Het transcript is vervaardigd door Louis Groen. Gekozen is om een groot aantal zelfstandige naamwoorden zonder hoofdletter te herschrijven, om ze te kunnen onderscheiden van namen en duidelijker te zien waar een zin begint. Hier en daar is de interpunctie gewijzigd, zodat duidelijker wordt hoe de zin loopt en eindigt. Spelfouten zijn vrijwel overal intact gehouden, zodat men nog het eigen karakter van Schermers liberale beleving waarneemt. Ter wille van de leesbaarheid is hier en daar een ontbrekend woord(deel) geplaatst tussen 'vierkante haken', bijvoorbeeld k[oeiej. Wat tussen 'kromme haken' staat (voorbeeld) is oorspronkelijk op die wijze door Schermer toegevoegd. Het 'Boek voor onbetaalde rekening' dat op het einde van deel 1 van de kroniek staat, is in het transcript ook op het einde van de desbetreffende jaren gezet, dat wil zeggen verdeeld over de jaren 1887, 1888, 1890, 1891, 1892 en 1893.

De Kroniek te beginnen met het jaar 1888
Weinig gebracht. De voortijd was schraal, weinig hooi, en slecht. En alles van de boerderij is goedkoop. De bouwerij is slecht, heel laat en weinig geteeld. De winter was lijdzaam, zonder ijs. In dit jaar de Wet aangenomen tot verbranding der varkens. Ter voorkomen der ziekte. Wat wordt alles minder in prijs. [Uit „Het boek voor onbetaalde Rekening van of het jaar 1887. Toebehoorend aan Olfert Schermer Kastelein te Hoogwoud." Nog te goed van: van J.H. Rijnders zadelmaker met der tijd alhier 1887 en 1888, wegens gehaalde drank en verteering somma f7.45_ Hij krijgt van mij 1 paar schaatsen gekleed f1,00 2 paar couse bandjes voor Jacob de Eleise geband en 24 tonnen hulsters. van A.en Sander schoonzoon van Doctor van Selm alhier 21 mei: 2 fl[essen] Jen[ever] f1,35; 28,2 fl. Jen. f1,35; 12 oct: 1 fl. Brdw[Brandewijn]: 73 cent gehaald in 't jaar 1888, somma f3,43 van Jn Nes alhier in het jaar 1888 aan verteering schuldig gebleven 2,85 en 30 cent f3,15 en 50 cent van Jonker Spanbroek niet Jacob de andere drijver 0.65 van Nan Wit, vroeger thuiskomst in de herberg bij 't spoor te Noordscharwoude, 0,80 van Arien Rooker timmerman zoon van Rooker te Benningbroek: Geleend op zaterdag in de maand november 1888 ten mijne huize: somm /10,00]

anno 1889

Laat zich kennen aan zijn rijkdom; "de mensch herleeft voor korten duur" ooit weten menschen er van dat alles zoo weelderig en best was, als thans. hooi veel geteeld; gras overvloedig; De bouwerij; zoo vroeg als ooit te voren. Het vee duur voorjaars 600£ koe [red.: £ wordt bedoeld de gewichtsaanduiding in ponden] gold f180 a f190. Lamm[eren] f10 a 17, schapen f20 a 34. Bigge f8 a 10. De kaas aug: f35 a 36 de 100£, wol 18 a 19 st[uivers]. schapen thans f32 a f33, spek 32 cent. Er worden dit jaar vele varkens verbrand wegens de ziekte. P. Timmerman zijn huis verbrand 14 maart te Hoogwoud. Vader Jb Schermer van 't voorjaar verhuisd na[ar] Scharwoude. De maand sep: heel veel water; door 't hoge water de ringsloot doorgebroken te Mijzen. 600 h.a. land onder 't water, aangenomen weder droog te malen voor /10.000. Purmerender markt de koeie duur 600£ koe f170 a f180, kalve f70 a 80. Met de markt te Hoorn noch duurder daar gold de zelfde koe f200. Al wat tot de boerderij behoort als rent: is heel duur. Het zaad van bouwerij is heel goedkoop. In dec. een klein wintertje gehad. 3 dagen gereden op schaatsen bij huis.

anno 1890

Jan: Geen winter; zelfs geen nachtvorst; wij hebben noch geen vlokje sneeuw gehad. Het weer is zoo mooi dat de eenden al eijeren leggen. 2 jan: Doct J.C. v. Zelm vertrokken naar Akersloot. April de koeie en schapen heel duur. Koeie 30 a 35 cent £ overhouders f30 a 36, lam f12 a 16. Er is dit jaar goed gras en hooi een vruchtbaar jaar. De zaaderij even duurder als het vorig jaar, maar de teelt minder. De weiders [red.: Boeren die vee aanhielden om het vet te mesten om ze te verkopen voor het vlees] te kunnen hebben een slecht jaar gemaakt. Het vette vee is niet duur. Het koevee met de herfstmarkt heel duur. Goede waar 6 a 7 stuivers, kalve 170 a 100. Sep: de molen in de Lagehoek te Hoogwoud door 't onweer verbrand [red.: Deze molen werd in 1891 opnieuw opgebouwd en kennen we tegenwoordig als De Vier Winden]. 21 oct. Koning Willem de derde begraven. Meteen Warnsinck, notaris Hoogwoud stil er van door gegaan met een schuld achterlatende van p.m. 1181.000. Er was een tegoed van 120.000 [red.: Notaris Warnsinck, die met het geld der boeren speculeerde en aan de grond raakte, woonde in het in 1888 door architect-aannemer Vlaming gebouwde huis, dat na Warnsincks vlucht naar Zuid-Afrika doktershuis werd van respectievelijk de dokters Imming, Pool sr. en Pool jr. Heden ten dagen in het bezit van de familie Scheer-Pool]. Dit jaar de winter begonnen 14 oct: en zoo streng dat wij reden den 17de overal na toe op schaatsen, en zoo is het gebleven tot 23 dec: toen kregen wij wat sneeuw; zoo dat het mooi van het ijs was. Dit jaar 22 dec: Londen geopend; het was gesloten van af sep: voor vee.

[Uit „Het boek voor onbetaalde Rekening van af het jaar 1887. Toebehoorend aan Olfert Schermer kastelein te Hoogwoud." Nog te goed van: van Blanus staande met zijn Paardespul op het erf van mij in het jaar 1890. Wegens geleend geld 2,00, kost voor de paard en verteering: 9,53 afbetaald f2,50 blijft 17,03 van Pieter Koster Aarswoud in 1890, 14 aug: 20; 20 dec. 20, 12 jan. 25; verteerd 65 cent 20 april 1891 van Cn Stoop hier opgestoken reituig in stal: 25 cent / Jn Dekker gewoond als knecht bij An Appel 1891 verteerd 30 cent.]

anno 1891

Deze winter laat zich kennen aan zijn strenge vorst. De menschen hebben deze winter na Marken geweest op de schaats, en ook met paard en ar, alwaar het van 8 jan: tot 15 jan: kermis was op het ijs, in geen jare was dit voorgevallen. 20 jan: begint het te dooien tot feb. toe; en de winter begint weer, des nachts vriezen en ook vrij wat sneeuw nog; tot maart uit. Het is 17 april, nu wordt het groen, een schaap kan de kost haast niet zoeke. Het is altijd maar een koude n- en o. wind, gelijk 20 maart, met de aanvang van de Lente. Half weg mei, de koeie gaan uit met weinig gras. Juni schraal weer. Juli heel nat, aug. ook: zoo slim [red.: Slim is Westfries dialect, en betekent hier: slecht, droevig.] dat het zaad bederft op het land. 23 juli trof de bliksem; "zoo als wij reden met paard en kar 0 Schermer en Thijs Wever" tien pas van ons af, in een boom, te Scharwoude. Dit jaar mei is Post kastelein geworden alhier. En Cn Pijper burgemeester getrouwd met de wed: van Jb Rooker [red.: Elisabeth Appel]. Er is deze zomer veel hooi bedorven zoo ook de aardappelen, te vroeg gestorven, en zijn slecht. De kaas gold van de 120 a 32, het magere vee is goedkoop, het vette gaat nog al: koeie vet 32_ a 37_ cent £, spek 24 cent. Bigge f2 a 4, vette schapen, de beste f26 a 28. In 't begin van aug: is Dk Schenke koopman in manufacture te Opmeer vertrokken naar Amerika; met de Noorder Zon de boel verliet. Sep en oct: heel mooi weer. Nov: ook: Er zijn vele ongezonde schapen. De koeie deze herfst weer duur; goede waar gauw 30 cent £, kalve f30 a 40. Geld: Hok[keling]  ƒ110 - 150, spek 20 a 23 cent. Er is deze herfst veel vee na Buitenland gegaan, vooral kalfvee. Duur. De haver deze herfst, duur 14,25 a f5,00 aard: 2,50 a f3.00. 18 dezer Cn Zijp zijn plaats verkocht te moeten, 42 h.a. opgebracht 65.630.39_. 19 dezer P. Schuurman moet zijn plaats verkoopen te Hoorn met 30 h.a. land opbracht 178.000 ruim, gekocht door Gerlings te Opmeer. 16 dec: notaris Cn Donker te Benningbroek plotselings overleden, 2 dagen te voren eene beroerte gehad. Hij laat voor de 17_ gedeelte aan ieder kind /80.000 na; zoo men zegt. 19 dec: Jn Schoorl zijn plaats verkocht aan de Z-Paad, 9_ h.a. land en huis voor /16.500. Jb Kos zijn plaats verkocht aan dezelfde heer, daar van die 2 plaatse een is gemaakt; 10 h.a. land en huis voor /18.000. Deze winter vele menschen ongesteld wegens Influenza. Deze winter haast alle lammeren en schapen ongezond. Nog een weinig vorst.

[Uit „Het boek voor onbetaalde Rekening van af het jaar 1887. Toebehoorend aan Olfert Schermer Kastelein te Hoogwoud." Nog te goed van: van Dirk Stapel aan den Boekelweg tegoed gebleven met verrekening van de bouw in 1891 11,50 van de Doofstomme broeder van de vrouw van J. v.d. Gracht alhier: gehaald 22 juli 1891 aan Sigaren 40 cent]

anno 1892

Jan: Heel zacht winter weer; feb: ook; zoo nu en dan een wintertje. Maart toen vroor het nog best. 13 dezer lopen wij nog over alle groote vaarten been. 16 maart vader Jb Schermer houdt boelhuis, scheidt uit boeren. Het school te Venhuizen (door de kachel) afgebrand; in 't laast van feb: Ook de tram van Hoorn op Enkhuizen valiet [red.: failliet]. Door een ander aan gekocht en blijft rijden. Dit voorjaar is erg schraal, tot juni toe. Toen is 't weer heel wat teregt gekomen. De koeie golde goed; maar het schaapvee was slecht. Er is deze zomer weinig hooi geteeld maar zeldzaam best gewonnen. Aug: heel droog en schraal, dus weinig gras. De bouwerij is van 't jaar best; aard: vooral; de prijsen redelijk wel. Vruchten zijn er van 't jaar niet hier. Spek thans duur 30 cent, bigge f10 a /12. 15 aug: heeft notaris C.W. de Boer gevestigd te Hoogwoud. Zondag 16 oct.: Jan Wever overl: in een ouderdom van 75 jaar. 17 nov. Jn Wever zijn huis verk: voor f1270 gekocht door Cn Wever. Het huis waar Piet in woonde a / d Langereis gekocht door P. Jongejeugd voor 1820. Sep. oct. en nov: waren heel nat. In oct. stonden bij menschen de koeijen al op de stal; van de nattigheid. In dec: staat er nog erwten en wit zaad aan de hok op 't land [red.: Hok is Westfries dialect en betekent hier: hoop, schelf, schoof. Op (an) ’t hok zette, op hopen of schoven zetten van o.a. erwten, bonen en uien.]. De koeien waren deze herfst heel goedkoop, de goede waar gauw 4 a 4_ stuiver £. Kalve f15 a 40, schapen heel slecht ƒ18 a 20, spek 25. De zaadderij heel slecht. Boone f4 a 8. Erwten f7 a 8. Tarw. f5 a 7. Gerst f4 a 5. Haver f3 a 3,50. Aard: 60 a 70 cent. P.S. Kortom alles is slecht, behalve bigge f11 a 13. De stalteid was deze herfst redelijk. 22 dec: De winter begint met stille oostewind: Kerstijd reden wij schaatsen; met prachtig ijs, zoo dat wij overal na toe kunnen op schaatsen.

[Uit „Het boek voor onbetaalde Rekening van af het jaar 1887 Toebehoorend aan Olfert Schermer Kastelein te Hoogwoud." Nog te goed van: van Piet de Beurs wegens verteering met Kermis f1,65 8 april 1892. _Kan Brandw.75, 1 K. Framboze 75 somma 1,20 ( = totaal) 2,85 van Doris Pronk aan de Hoornsche weg onder Zwaag van schapen die wij zamen hebben gekocht en aan pledooi gekost heeft f240, waar Thijs Wever en ik deel in hadden en de kosten door mij voldaan is. Bij J. ver Dam Advokaat te Alkmaar voor zijn deel moet ik vangen f80,00 Hij 3 weken 15 schapen in de kost die hij heeft aangenomen voor een stuiver per stuk ieder dag, daar moet ik het halve kostgeld nog van betale. Van Thijs Wever te goed in 1892 met verrekening te goed bleven f70,- en nog eens f70 en het laast met afrekening f110,- tezamen /250,00. Cn Reuzenaar te Opmeer heeft nog een hokkeling gekocht voor oude schuld van hem en niet aan mij betaalt. Dus die weet er wat van. Thijs dat ik van Cn Reuzenaar te Opmeer f110 moet vangen. 1894. Nota: aan den Heer Jb Berkhout te Hoogwoud: met verrekening te goed 80c 19 juli _ kan jen: 44, 29 aug. _ kan jen: 44 = 88c 3 sept: verteerd 35 aan drank gek: 25 verteerd 6.c = 66c 6 nov: _ kan brdw: 46_ contrebutie van de societeit 1,00 = f1,46_ / 17 april aan drank 17 c en 20 c = 37c ( = totaal ) f4,17..]

anno 1893

7 jan: Heb ik: 0 Schermer Dk Rooker en Jn de Vries na Amsterdam geweest, op schaatsen. Wij hadden het aangereden 5 minuten binnen de 3 uur van Hoogwoud tot Amstd: buiten 't opsteken: Al moet ik het zeggen: Wij waren goede rijders. 20 jan: de dooi valt in. 25 jan: De plaats van de wed: Bruin Zee Appel verk: aangepakt: voor ƒ23.700 16 h.a. 56 a. met flink huis. De plaats is gesloopt. Deze winter gans wat revolutie der werkeloozen of sosialisten te Amsterdam, Utrecht, Haarlem, Friesland en Groningen, enz. Met jan: de weekmarkten gesloten te Purmerend en Amsterdam wegens tongblaar en klauwzeer. Hier een enkelde maar te Oostwoud, Hauwert, Sijbecarspel, enz. meer. Feb: mooi weer, maart droog. April droog; tot 17 mei. Wij hadden van af 5 maart tot 17 mei geen water gehad. Toen kregen wij door heet weer een donderbui. Het vee geld heel laag, ook het vette. De varkens zijn duur, bigge vooral f12 a 15. In de maand mei geen water meer gehad, als een donderbui; vanaf 5 maart geen water tot 22 juni het is droog gebleven tot halvweg juli. De bouwers moesten van 't voorjaar de kluiten modder met de slaai [red.: De slaai: Slegge, sleg, grote houten hamer, vooral gebruikt voor het inslaan van palen.] vijn maken; dat men verscheidene malen moest zien. De boeren hebben al hun land in 't beslag, haast niets geen hooiland; en er is nog niets te vreeten. Het vee goed van 't voorjaar heel slecht. De bouwerij valt over 't algemeen niet af; nu het zoo droog is; die bloeit mooi. 20 juni eet ik al aardappels van mij zelf; beste ook, zeldzaam vroeg. Halfweg juli toen kregen wij eerst water genoeg voor 't gewas. Er zijn vele koeboeren die nog geen wagen met hooi gemaaid hebben. Het is treurig gesteld. De bouwerij is goed; en 't stroo is heel duur. Een bos mosterd reven [red.: Een reef is Westfries en betekent hier: bundel gedorst stro. Het gaat hier om stro van de mosterdplant.] geld 10 cent. Vee en kaas geld heel laag; ook de biggen en spek. Aug: de bigge duur ƒ10 a 12. Deze herfst Purmerender markt. te Schardam het land onder water; zoo wat in sep: een dijk doorgebr. Aug: en sep: heel droog er wordt geen 1/3 hooi geteeld, er staan bij sommigen al koeien op stal; om gras uit te zuinigen; het welk nu gekuild wordt; om zwinters mede te voeren; dat erg best voldoet. Met sep: de wekelijkse markten vol vee; "dat nog al niet kwaad gaat, na er eten is," door 't vervoer naar 't buitenland. Een 600£ koe knap vleesch en melk "naar de tijd"; gold f120, goede vaarsen f30 a 40. Half sep: is het land eerst goed doornat. Het zaad heel goedkoop. Oct. goed weer maar geen gewas. Nov: mooi weer. Het vee wordt nog duur; omrede alle plaatsen voor veeinvoer open waren. Goede waar gauw thans 4 a 5 stuivers vaarsen f110 a 130, kalve f30 a 50, overhouders /10 a 14. De laaste koeijen loopen nog lang buiten, Met jun: zijn er nog die al hun vee nog loopen hebben.

[Uit „Het boek voor onbetaalde rekening van af het jaar 1887. Toebehoorend aan Olfert Schermer kastelein te Hoogwoud.

anno 1894

3 jan: begint het te vriesen: 7 jan: rijden wij schaatsen op sterk ijs: 18 jan: geen ijs meer te zien; best weer. Wij hebben nog geen sneeuw gehad. Er is weer vaak een opstootje der socialen deze winter, te Amsterdam. Ook in Friesland, vooral in Groningen; Schoterland en Opsterland is dit erg; van wege de werkelooze. Het vette vee is niet duur 30 a 35 cent; overh: f16 a 19. Wij feb:.best weer; maart ook, het is voorbij, er loopt hier en daar al vee buiten. April goed weer; met de markte niet veel vee; en toch niet duur. Mei de koeie zijn alle uit; 't hooi op:" maar goed gras, maar het weer loopt niet mee, zoo dat er weer hooiland wordt toegegeven. Wij hebben van 8 mei af, tot de langste dag toe, ((21 juni)), geen Zon haast gezien, en vrij nat. Juli en aug: nat; hoewel heel gewaslijk; er is nu veel hooi geteeld; en nog veel gras. Het vee gold goed; toch wordt lager in prijs. Doordat alles weer is gesloten omdat de tongblaar overal heerscht; ook onder al het vee. De kaas is laag in prijs f17 a 25. S. de Vries en W. de Ruiter alhier dezer maand overl: Zaterdag 11 op 12 aug: Een vreeslijke moord gepleegd te Schagen, op Jufv: Bute: en haar nicht Anna Beijen eerst genoemde: oud 55 jaar, de laast 17 jaar. Gepleegd door Klaas Boes oud 17 jaar te Schagen; "die eerst na 12 dagen later bekend werd"; sneed zich met een scheermes; (in 't bijzijn van Publiek) den hals af. Arien Breebaart, schilder alhier; heeft zich opgehangen, de zaken niet goed. Sep: mooi weer gewas in droogte. Oct: goed weer; er heerscht overal erg de tongblaar. De koeie hebben best gerent.; maar de kaas geld te kort f18.24 de 10£. Er zijn vele menschen die nog op achter zijn van 't vorige slechte jaar; dus die nog veel te kort komen. Alzoo dat er hope menschen de boel moeten overgeven; Het is treurig gesteld. Kortom! Er is geen mensch meer; die tegenwoordig zijn somber broodje kan verdienen, treurig! De schapen en overh: zijn duur, schapjen] f20 a 28, overh: f 17 a 23. Het zaad van de bouw is goedkoop; door de aanvoer van 't buitenland Gerst f3 de 130£, Haver f2 a 2,75, most f 15, karw. 10. Kool en uien geen geld. Kool 1c stuk Uien 30 cent de zak. Erwten en boonen en aard: zijn duur omdat er niet geteelt is. Erw: f17 boonen f15, aard. 2,50. Het land wordt al goedkoper. Jn Rooker zijn plaats en vee in beslag genomen. De plaats 20 h.a. groot gauw f29.000 is gekocht door Ms Rol te Abbekerk. Heeft voor 15 jaar gekost: f75.000 [red.: Tussen de regels is, blijkbaar naderhand, door Schermer toegevoegd: (22 jaar later weer verkocht, 66.000)]. Nov: best weer; Purmerender markt; 't vee heel duur (weinig aanvoer). Maar te Hoorn en Alkmaar niet duur f25 minder; er is geen verzending. De vele biggen die er waren zijn toch duur, ƒ10 a 11. Spek goedkoop 16 a 18 cent. Vette koeie ook goedkoop 27 a 32 cent. Jacob Vlaar alhier ovl! De vette kalve heeft van de zomer nog al best gegaan thans niet duur, 70 a 80 cent. Dec: de koeie gaan eerst na stal; wij hebben mooi weer, geen winter. In dit jaar zijn de vermogens en bedrijfsbelasting tot stand gekomen; en de Patenten afgeschaft, dit komt mede voort door de Socialen. Ook het watermaken bij de sluis te Aarswoud gezet. A. Koorn en B. Pluister en Cn Eeken alhier de plaatsen opgegeven. Een moord gepleegd te Enkhuizen op Flip Grienders, slager, de moordenaar nog niet ondekt. Ons volk overvallen 12 aug: door de Athjers op Lambok; een vreeselijke oorlog daarover gevoerd maar dapper gevochten; want in nov: behaalde zij de volle overwingen. Met Generaal Vetter. Waar veel geld is gevonden; maar hopen lieten daar hun leven. China en Japan hebben deze herfst ook aan elkander de oorlog verklaard en gevochten: De Japanners behaalde de overwinning. Ook dit jaar de President van Frankrijk doodgeschoten.

G. Bute Stoel

Anna Beijers

Onze koningin en regentes; de Cadetten school te Alkmaar bezocht; Klaas Boes moorden: te Schagen: veroord[eeld]: levenslang.

anno 1895

Jan: Een kwakkelwinter: vrij wat sneeuw; weinig vorst. Men wil invoerrechten op het graan heffen, niet gelukt. De nieuwe President van Frankrijk; ontslag aangevraagd. Weer een ander benoemd. Vele boere plaatsen hier nog te huur; om de groote verleegen. Het dienstdoende personeel te Opsterland en nog meer plaatsen in Friesland hebben hun traktement wat zij verdienen nog niet ontvangen; omrede de kas der Gemeente's dit niet kan weerstaan; want de eigenaren van land; en huurboeren zijn zoo arm dat zij niet kunnen betalen. Feb: de 3de Jn de Vries getrouwd; de slagerij van zijn Moeder overgenomen alhier 1.8.94. K. Mantel getrouwd, de bakkerij van zijn Ouders gehuurd. 10 feb: het vriest hard: Het ijs is goed, alle dagen biesstil [red.: Biesstil is Westfries dialect en betekent: bladstil. Letterlijk zo stil, dat geen bies of rietstengel beweegt], 't weer heel mooi. Zat: 9 feb: K. Mantel en Jn Gootjes en 0. Schermer 's morgens 8_ uur op de schaats gegaan, gereden tot Edam, Monnikendam; Urk, terug Monnikkendam, Ilpendam, Amsterdam; weer na Ilpendam, Purmerend, Oosthuizen; Oudendijk, Avenhorn; enz: tot Opmeer onze plaats van afbinden het was precies 7 uur. 12 feb: de floralia te Hoogwoud
ontbonden. 17 feb: zondag W. Hart geeft bij mij eene voorstelling de opkomst geweest 60 pers: Cn Eeken zijn plaats verkocht: opgehouden van de hijpotheek bank te Rotterdam. Jn Schoenmaker zijn huis en erf groot 41 aren gekocht voor f2800. P. Jongejeugd het huis aan de Paad voor /400. Eeken huurt het huis en land weer in An van Leeuwen overl: 17 feb op zondagmorgen op straat. Gt Verver overl: 18 feb: Grietje Visser overl: 20 feb: 18 feb: valt de dooi in zonder water en wind. Het vleesch en spek is goedkoop 28 a 34c spek 19 a 20c. Nucht: kalve 8c £. 26 feb: Bakker Spanbroek zijn herberg verkocht voor ƒ6000. Dond: 7 maart H. de Boer benoemd als notaris alhier. An Koorn zijn plaats kunnen gelden ƒ22000, 10 h.a. en huis verkocht voor f7.676 het huis had ƒ8000 kost van bouwen. Maart mooi droog winterweer, 13 april het is nog heel schraal. De bouwers beginnen eerst te bouwen. Het is alles laat, de boomen beginnen een weinig te ontkiemen. Het vee is niet duur. Kalfkoeie 600£ f150 a 165 gelde koeie ook zoo, van de 20 a 25 cent, spek 15 a 17c, schapen ƒ20 a 28 die zijn duur. Vele plaatsen onverhuurd. Belgie in maart geopend, het vee wordt juist niet duurder al gaat daar gans wat na toe. Belgie sloten 27 april. Het eten is duur voor de menschen aard: f2 a f3, erwten en boonen f 20. De koeien met de markten heel goedkoop, de knappe vaarsekoeie 22 cent, melkkoeije 27_c. Het weer is zeldzaam best, de koeie met mei in dik gras. De koeie worden duurder, schapen duur f25 a 28, melk 22 a 28 overh:lam f9 a 14, spek 12 a 13c. Amsterdam heeft Tentoonstelling _ jaar lang. De maand mei is zoo gewaslijk geweest, als men er zeldzaam van weet, er is zoo veel gras; dat de boeren geen vee genoeg kunnen koopen. De bouwerij staat best. De maand juni gewaslijk en vruchtbaar. 26 juni Docter Spaander van Abbekerk overln. in den ouderdom van 56 jaar. Hij is dood op 't bed gevonden. Domine Wieringa zijn afscheid gepreekt den 7 juli, en den zelfde dag vertrokken naar St. Maartensbrug gem: De Sijp. De kaas geld f28 markt goed. Vette schapen ƒ25 a 27. 27 juli Zaterdagmorgen 4_ uur een hevig onweer voor een korte duur. De plaats van de wed: Vlaar werd getroffen, met een weinig schade. En de toorn van de Kerk te Aarswoud ook. De grond is goed doornat. 21 juli. Een me[e]ting der Socialen gehouden te Hoorn, er waren 14000 Socialen aanwezig. De toorn van de Kerk te Aarswoud weder door 't weer getroffen met weinig schade op Zondagmiddag. Dk Koorn Anz vertrokken 25 aug: na 0. Indie, en An Appel na Duitschland als boerenknecht. 29 aug: donderdagavond om 5 uur de Protestantse Kerk te Schagen verbrand tot aan den grond toe: door de loodgieters: zegt men die moet daarvoor zitten 6 weken. Sep: deze maand is het heel mooi weer en veel gewas. Oct: P. Kooi aan den Langereis zijn huis verbrand door het vallen laten van eene lamp, in een kleerenkas. Frankrijk geopend voor de invoer van vee, in 't laast van oct. Nov: de koeie te Alkmaar duur goede waar 25c, de 2de 20, 3de 17, aangevoerd 6000 stuks vaarse duur ƒ100 a 160, kalve 160 a 90. Docter Spaander zijn plaats opgebracht 19 h.a. ƒ44000 te Twisk. Het Heerenhuis te Abbekerk gekocht door Jn Sijp voor ƒ2460 dat van bouwen en tuin en grond gekost heeft 44000, aardig wat weg. Het zaad van de bouwerij is goedkoop Tarw f6, Gerst f4, Haver 2,50 Erwten grauwe f13 gr. 10 boonen f10. Most: /10 a 15, Karwei f14. Hoornsche koemarkt 10 en 11 nov: aangevoerd 5525 stuks, stugge handel de goede gelde koeie gouwe 20 a 22_ cent, de beste kwaliteit jonge koeie met vierkant jaarstal en goed melk 25 cent. Kalve en gelde vaarse heel slecht, beste kalve 40 a f50, vaarse f110 a f130. De Gemeente Kas te Alkmaar te kort van f60.000. Mr Karseboom zich van 't leven beroofd. Hij offecier van de Rechtbank aldaar. 18 nov: de knaap Hoogsteden in den ouderdom van 10 jaar vermoord uit wraak. De moordenaar nog niet ontdekt. Het plaatsje van Jn Sneeboer aan de Pade alhier verkocht. Voor ƒ5.300 gekocht door Simon van der Deure te Sijbecarspel. Dec: heel zacht winterweer. 5 dezer Belgie weer geopend. De gemeente secretaris te Alkmaar geschorst; en de burgemeester zijn ontslag aangevraagd; het is daar een rommel wegens hoofden der Gemeente. 6, 7 en 8 dec. drie dagen storm; met heel hoog water, het welk veel ongelukken heeft veroorzaakt. 24 en 25 heeft het heel hard gevroren, zoodat wij de tweede dag al op schaatsen konden; maar het was alles grondijs; dus niet bereibaar 27 dec: begint het weer te dooien; geen sneeuw en vorst meer gehad. De handel in vette koeie wordt beter, 34 cent, 30, 28 cent vlug. Vette schapen blijven laag ƒ20, 26.

Gebouwd 1460. Verbrand 29 augustus 1895 Schagen.

anno 1896

Jan: De heele maand zacht weer zonder sneeuw. K. Toereppel overl: een jan. P. Slachter overl. oct: 95. De wed: Bijman de bakkerij verkocht: De wed: Jans Bakker een bakkerij gehuurd te Zwaagdijk. Post alhier zijn Logement verkocht, publiek 13 Feb voor f3500 met f600 inventaris, (opgehouden), 2 dagen later uit de hand verkocht aan G't Oostwoud van Langedijk voor ƒ3270. Kalfkoeie thans duur door de verzending na Buitenland Belgie en Frankrijk. Dk Visser vertrokken 4 feb: als boerenknecht na Duitsland. Te Nieuwer Amstel is nu voor 't eerst een stal vee van 63 stuks afgemaakt wegens tongblaar om dit te voorkomen. Om de uitvoer te behouden. De overhouders gelden thans 16 a f20 vlug. Van 17 op 18 feb: Maandag op Dinsdag: kleere gestolen bij Jn Gootjes, Jb Appel, Schimmel, Cornelis Kuin, E. Bakker, T. Leek. Het weer is alle dagen prachtig. 26 feb: K. Toereppel zijn plaats verkocht. 16 h.a. 24 a. 50 c.a. voor ƒ14.872,66 gekocht door Jn Glas uit de Weere alhier. Het huis bewoond door K. Burger gekocht door Hartman Stapel voor f1300. De 22ste feb: begint zoo vriezen; dat de jongens reiden weer schaatsen. Dezen winter geen sneeuw. Maart: heel mooi weer, het is voorlijk tot aan half april de laaste helft droog en koud. De koeie braaf mei in 't land met knap gras. Maar toch altijd maar eene koude en drooge N.O. wind, tot 19 mei, zelfs zoo droog dat er is gebrek aan drinkwater, 19 mei begint het (Dinsdag morgen) met een donderbui te regenen; toen geregeld water. Het gras is bij vele hart ingekort. Met de voorj:markt gouwe de koeie goed: Eerste Kwalt: 28 a 30 cent, bejaarde koeie met div. vleesch 26c: jonge koeie zonder vleesch 24c; en oude zonder vl: 20c. Kalfkoeie dezelfde waarde, pinke vanaf f70 a 100, vette schapen slecht: f21 a 23. Overhouders duur f20 a 24, lammeren f8 a 13. De kaas f17 a 23. De zaaderij is alles goedkoop. Vader Schermer verhuisd na Oosthuizen met mei. Maandag 4 mei Dk Stapel plotselings overl: 20 mei K. Wilms en Kc Kaier als knecht na Duitschland. Joh Spaander te Hoogwoud gevestigd: op 't spultje van L. Sijp. Jn Cooties vert.: na Oudendijk. Donderdagmorgen 11 uur het zoontje van Joh Schimmel verdronken oud 4 jaar op de 28ste mei. Juni en juli heel droog. De kaas geld 16 a 20, enkele tot ƒ26. Er wordt knap hooi geteeld en er is nog oud genoeg. 26 juli Zondagavond zwaar weder gehad, met een lekkere regen, maar hebben er weinig aan, want het is weer droogte. Vette koeie 28 a 32c., schapen f18 a 23, spek 13 a 17c. Aug: nat en koud. Nov: Siemon Buurman doodgevallen op de straat; gaande na de Kerk te Spanbroek. 13 dezer op vrijdag K. Laan op de Pade zijn plaats verbrand oorzaak onbekend. De koeie met Alkmaarsche markt goedkoop vooral gelde vaarse, goede ƒ100 a 120. Te Hoorn het vee duur 't ging bijde dagen heel best met de gelde waar, kalfvee niet gewild, schapen altijd heel slecht. 24 dec: begint een weinig te winteren, drie dagen een hoop sneeuw gehad maar was met 8 dagen weer weg.

anno 1897

5 jan: weer vorst; zij rijden schaatsen maar niet overal na toe, het ijs blijft slecht. Alle dagen voor de uitvoer van vee zijn gesloten. Het afmaken van koeien die tongblaar hebben is weer opgehouden. De Nieuwe Kieswet treed dit jaar in werking. Het land deze winter weer goedkoper, toch er wordt niet veel verkocht. Het Personeel of de belasting op het Personeel is 1/3 verlaagd. Er heerscht zoo hier en daar tongblaar onder het vee; zoo dat de markten niet vrij zijn. 25 en 26 jan: heel wat sneeuw gehad met veel wind, er is ijs maar het schaatserijden betekent weinig, wij hebben rommelig weer. 26 jan: te Spanbroek,en omstreken een Katholieken Kiesvereeniging opgericht, er waren 180 personen op de Vergadering. Het huis en land van K. Vel aan de Langereis verkocht voor ƒ600 per h.a. Wed: Kort aan de Boekelweg in de Weere haar 2 huize en 7 h.a. land verkocht, heeft opgebracht ƒ6000 ruim. A. Haringhuizing van N. Niedorp na Duitschland. Dk Visser voor een maand over uit Duitschland. 2 feb: een hoop sneeuw gehad. 6 feb: begint het te dooien. Met goed weer. De maand maart is heel mooi; we hebben een vroege bouwtijd. April goed weer, er is goed gras, de koeie zijn te mei allen in 't land; de vroege aardappels zijn deze maand alle afgevroren. Juni best weer. Juli en aug: droog, er is veel hooi geteeld en best gewonnen. Sep: best gewaslijk weer. Oct: heel geen regen gehad tot 15 nov: er is behoefte aan drinkwater. Er is geen mensch zoo oud die van zoo een mooie herfst weet. Het vee is duur en toch is alles gesloten, maar er wordt veel gesmokkeld. aard: 1,50 a f2 per _ zak anders is het zaad goedkoop. Met de tram van Hoorn na Schagen zijn ze begonnen de rails te leggen. Deze zomer de Kerk te Hem door onweer verbrandt. Johannes Reuzenaar plotselings overleden. De kaas geldt dit jaar f20 a f28,50. Iedereen heeft dit jaar de tongblaar onder 't vee gehad. Donderdag 17 nov: Winkel te Hensbroek zijn herberg verbrandt. 29 en 30 dezer storm en regen met onweer gepaard. 16 dec: de wed: Bijl aan de Gouw overl: en de vrouw van R. de Wit. 25 dec: vorst. 26, er rijden wat op de schaats, het is heel mooi ijs met heel mooi weer. P. Zweering zijn huize verkocht. Het huis en erf in de Boekel opgebracht f1700 en het andere (Amerika) f1300 kooper H. Truisens Opmeer. Dk Schermer zijne vrouw is dit jaar van hem gescheiden 18 jaar gehuwd. 26, de dooi valt weer in; en 28 al het ijs is weg.

anno 1898

5 jan: de wed: P. Slachter, Ouke Visser met eene week gezond en begraven. 6 jan: sprak Mn Troelstra te Aartswoud. 25 jan: Het Wiphuis verk: Kooper P. Jongejeugd voor ƒ646. 26 jan: Kant zijn plaats te Midwoud groot 18-98-60 verkocht, gesplits opgebr: f24936,56_ heeft voorheen gekost f66000. Te Spanbroek is eene Boeren-leenbank opgericht door de Heeren P. de Groot, P.H. van Roozendaal, P. Vriend, C. Koning, A. Stam, C. Beerepoot en K. Dekker. De maand jan: munt vooral uit in 't weer. Wij hebben een 40 dagen achter elkander geen nachtvorst nog een vlokje sneeuw gehad, alle dagen even mooi stil en zacht weder, zelfs de Leeuwerik zong in 't laast van jan: van zulk een winter," als tot heden toe weet niet een mensch van. Het is opmerkelijk zoo duur als de bigge zijn 12 a f14, spek 22c, Londens 18c, vette koeie 25 a 29c, of 23 a 25 tweede kwalt.: Feb: dond: 3, de erve wed: BijI aan de Gouw de plaats verk: groot 21-65-50 h.a. opgebr: f24000 de plaats aan 4 a 5 koopers, de 4de Jb Vel aan de Langereis zijn plaats verveild groot 13-29-20 h.a. opgebracht f 11.484 aan verschillende koopers. Jn Schermer zijn plaats verhuurd. Deze maand geen winter en geen sneeuw. Maart, best droog weer tot de 23ste toen kregen wij 3 dagen een harde koude Ooste Wind met sneeuw van 26 op 27. Don: 24 te Abbekerk een armehuis verbrand; waarin eene oude vrouw van 86 jaar in de vIammen omkwam. Ook het perseel van An van Beers daar naast verbrand. De oude vrouw die al in geen 6 jaar te bad had geweest, wordt verdacht van de brand te hebben gesticht; omdat ze tegen haar wil moest gereinigd worden. Zondag de 19 een binnenbrand bij K. Stam te Spanbroek. 28ste boelhuis bij Dk Schermer alhier. Maart. De wind met begin der lente West. 26 op 27 maart. Woensdag een groote brand te Schagerbrug; er zijn 13 huizen verbrand, het is in eene bakkerij angekomen. April en mei weinig genoteerd. Wij hadden best weer en veel gras. Juni en juli: veel hooi geteeld, heel vroeg gemaaid, niet best gewonnen zonder zon, dat iedereen moest spitten; aan regenwater ditmaal geen gebrek. 26,27,28,29 50-jarige Landbouw Tentoonstelling te Spanbroek en Opmeer [red.: Dit was de Eerste Grote Landbouwtentoonstelling te Spanbroek ter ere van het vijftig jarig bestaan van de Opmeerse afdeling van de Hollandsche Maatschappij van Landbouw. Deze afdeling was op 19 februari 1848 opgericht]; ook het weer hielp mede zoo doende is er een macht van menschen geweest. 17 dezer Tn Smit Weere overleeden. Gerrit Buurman te Grootebroek overl: in den ouderdom van 100 jaren ruim, zoo wat. 9 aug: 10 aug: is te Hobrede N-H. bij Oosthuizen eene moord gepleegd, door Dirk Oosthuizen. De vrouw welke hij vermoorde zarde hem als hij dronken thuis kwam, hierdoor was de neid ontstaan. Daar is mij gezegd dat in 1816 voor 't eerst de varkens ziekte is uitgebroken. De 18de sep: de Meelfabriek te Alkmaar verbrand door 't broeien van 't zaad (zegt men); hoewel de fabriek niet meer is opgebouwd, omdat zij niet bloeiend was. 6 sep: de koningin [red.: Wilhelmina] gekroond op 18-jarige leeftijd, er is overal feest gevierd. Alle dagen prachtig weer. De Keizerin van Oosterijk [Sissi] doodgeschoten. De aardap: zijn duur f2 per _ H.L. Vruchten zijn er dit jaar niet, peren niets! 10 oct: Belgie open voor vee maar moet 15 dagen in rijstallen staan. Tot 14 oct. is het zoo droog, dat er niet geploegd kan worden. Het gebrek aan drinkwater is groot. Purmerend koemarkt, de koeie duur 22 a 25 cent. De plaats van Rezelman op Terdiek verkocht, 21 h.a. met huis voor f13000 (niet op naam). Vette koeie gelde 24 a 27 cent, spek 20c., schap: 19 a 23, lam 12 a 18, kaas 24 a 27. Hoorn en Alkmaar de koeie niet zoo duur als te Purmerend. Van Woensdag op Don: nacht eene koe uit land gestolen van Jb Smit te Veenhuizen. Met de scheimarkten golden de koeie slecht. Dec: 11 op 12 zondag op maandag J. Kooi zijn boed [red.: boed is Westfries voor schuur(tje)] verbrand een paard er in verbrand. Vermoedelijk in brand gestoken; er is ook meer in brand gestoken, een stroo schelf van Kuiper, en een stroo boed van Hovenier. Jan Dekker heeft er een tijdje voor gezeten. De melk is duur; door de fabriek te Hoorn opgekocht voor 6 cent. Begin dec: Jb de Beurs van de Gouw gehangen, doch door zijn vrouw weer los gesneden. Het laast van nov: is de tram van Schagen Wognum met de dienst begonnen. Op de grens van Duitschland is export slachterij opgericht van koeie. Dit jaar geen winter en sneeuw. Jufrouw Balder overl: Gt Slijkerman overl: 10 dec, Toekoe Oemar; in de Oost Indiê gesneuveld.

anno 1899

Met het begin van de lente begint het te winteren met veel sneeuw. Er zaten al bij hopen aardappelen in de grond, toch geen last gehad. Het vee is goed in prijs. De kaas geld f 33. Er is weer hooi genoeg geteeld; doch na de hooitijd was het droog en schraal, tot aan 't laast toe. Nov: Transvaal Zuidafrika de Oorlog begonnen met de Engelsen; de hoofdzaak is hebzucht om de Goudmijnen. Op de Gouw is dit jaar een kaasfabriek opgericht, door Cn Pijper en Hille van Zijdewind. Ook in de Weere is een kaasfabriek gebouwd. Door P. Klaver en D. van Diepen. P. Klaver is overl: plotselings. Aug: W. Workum zijn plaats verbrand te Abbekerk door hooibroe. Dk Schermer terug uit Duitschland. Ms Pranner [red.: Pranger] Hoogwoud gevestigd als hoofd der school. P. Mantel getrouwd; aan zijn huishoudster. A. Wilms een huis laten bouwen, als station. Teunis de Beurs zijn herberg verkocht voor f1300. Jb Smit Veenhuizen overleden. Stapel zijn herberg te Aarswoud is te koop geprecenteerd f2900, toch niet gemijnd, later uitdehand verkocht aan P. de Geus te Aarswoud, Nu gaat de vergunning er uit. Oude Jb Groot overl: Cn Klaver op de plaats. 0. Schermer en Echtgenote en C. Haberman en Ech[t]genote in oct: 12_ jaar getrouwd geweest. Er is dit jaar te Opmeer een groenten markt gehouden, de aardap: hebben weinig golden, de winterse 17 stuivers _ H.L. Kool is duur. Kaas f32,50. Wol 14 st., vette koeie 31 cent, melk wordt duur opgekocht, 5_c. Het vee was deze herfst duur, Purmerend en Hoorn duurst. Scheimarkten stug, geen handel. Drijfis die onschuldig was veroordeeld, is toch eindelijk vrij gekomen [red.: Met Drijfis is de Joodse legerkapitein Dreyfus bedoeld. De Dreyfus-affaire was een berucht schandaal waardoor Frankrijk in een binnenlandse crisis werd gestort. In 1894 werd de Joodse kapitein Alfred Dreyfus - onschuldig  veroordeeld wegens landverraad. Het vonnis bracht voorstanders (vnl. links-georienteerden) en tegenstanders (vnl. conservatieven) van Dreyfus in een scherp conflict van nationale omvang. In 1906 werd hij - mede dank zij activiteiten van Emile Zola (1840-1902) (J'accuse) - vrijgesproken en gerehabiliteerd]. Als er tegenwoordig weer wat land wordt verkocht, is het weer rijzende hand; vooral waar kool wordt verbouwd. Ook nog een spoorweg ongeluk te Vlisseging waar dooden en gekwesten waren. Verleden en ook van 't jaar wordt hier (door J. de Vries, onderwijzer te Spanbroek) les gegeven voor Landbouwschool. Te Hoorn wordt een landbouw proef station gebouwd. 8 dec: begin der winter. 12 dec: goed winter met sneeuw. Overal konden wij schaatsen rijden. Kerstijd begint het te dooien; en met een week is alles weer ruim. 21 dec: op donderdag avond 5 uur Cn Kuin zijn huis verbrand, bewoond: Bas en Rn Hoogland en Dk Rood.

Bronnen:

M.J. Koenen-J. Endepols, Verklarend handwoordenboek der Nederlandse taal, Groningen 1971.

Jan Pannekeet, Westfries woordenboek, Wormerveer 1984

J. Slooten, Hoogwoud in oude ansichten, Zaltbommel 1971, nr 17.

N.J. Groot, Opmeer,vijf en zeventig keer, in: West-Frieslands Oud en Nieuw 50 (1983).

Moderne WP. in kleuren, Amsterdam etc. 1967