De chroniqueur Olfert Schermer (Een legendarische dagboekschrijver)
Bewerking door Louis Groen en Erik Mooij
Dit is alweer het zesde deel uit de door Olfert Schermer geschreven kroniek. Onze uitgave In het verleden ligt het heden uit 1999 bevat het deel van 1877 tot en met 1887, Een andere tijd uit 2000 bevat de jaren 1888 tot 1900, Scherven uit de Gouwe tijd uit 2001 bevat de jaren 1900 tot 1905, De verleden tijd uit 2002 bevat de jaren 1905 tot en met 1910 en in Wat voorbij ging uit 2003 vinden we de jaren 1911 tot en met 1914. De kroniek is een zeer uitgebreid werkstuk dat consistent is bijgehouden en blijk geeft van opmerkzaamheid van de auteur. Door zijn werkzaamheden als caféhouder kwamen veel dingen hem ter ore. Dit tezamen met zijn brede maatschappelijke belangstelling maken zijn kroniek tot een belangrijke bron voor historisch onderzoek. Daarnaast is het een zeer lezenswaardig werk dat het verdient om in gedrukte vorm vastgelegd te worden. De originele kroniek bestaat uit twee delen en loopt van 1877 tot en met 9 mei 1938. De Stichting Hoochhoutwout neemt elk jaar een deel op uit de kroniek.
Verantwoording
Gekozen is om een groot aantal zelfstandige naamwoorden zonder hoofdletter te herschrijven, om ze te kunnen onderscheiden van namen en duidelijker te zien waar een zin begint. Hier en daar is de interpunctie gewijzigd, zodat duidelijker wordt hoe de zin loopt en eindigt. Spelfouten zijn vrijwel overal intact gehouden, zodat men nog het eigen karakter van Schermers liberale beleving waarneemt. Ter wille van de leesbaarheid is hier en daar een ontbrekend woord(deel) geplaatst tussen ‘vierkante haken’, bijvoorbeeld in 1877: k[oeie]; 1878: na[ar]; 1893: contreb[u]sie. Wat tussen ‘kromme haken’ staat, bijvoorbeeld in (voorbeeld), is oorspronkelijk op die wijze door Schermer toegevoegd. Verduidelijkingen van de redactie zijn ingevoegd tussen accolades {Bijvoorbeeld}.
Van januari 1915.
14 jan: Groote aardbeving in Italië, voor al te Avez-zano 12.000 menschen gedood en 30.000 gewond. 14 jan: de plaats van den erven de wed: B. Schagen verkocht, groot huis en 14-03-55 h.a. land, gekocht, door Sm de Jong te Alkmaar voor ƒ27479,50. 11 jan: Is Jn Dam overl: oud 58 jaar. 16 jan: Dk Kos oud 73 jaar: 2 feb: An Groot Jbzn. De plaats van Cn Bakker te W-Blokker verk: Jb Schaper, Grootebroek gek: voor ƒ42.160. Huis, boomgaard, arbeidershuis en land. En de wed: Van Kampen voor ƒ21.540 weiland. 5 jan: Tn Schermer overl: te N-Amerika, oud 73 jaar. Deze maand spek 41c, en vleesch 48c. en kaas ƒ45.
De boerderij van Dirk Pijper rond 1920.
D. Pijper te Opmeer scheit uit met boeren, zijn plaats verhuurd bij inschrijven, aan K Bakker voor ƒ2400 de 17½ h.a. Feb: nat en koud, veel water. Maart, vleesch 47c, spek 49c, laast maart, 50c ‘t vleesch. Uitvoer van spek: of varkens verboden, en gelden nu 43c. 19 maart een halv voet sneeuw, en wat vorst, voor een paar dagen ook. 18 maart het huis van den erven Post verkocht, en gekocht door O. Schermer voor ƒ760 in bod. 30 maart den kaas ƒ51 en 24 april ƒ56. Het spek met weder uitvoer, niet duurder 44c. Gelde koeie heel veel aanvoer, te Alkmaar 4.000 zoo, en voort overal veel, en loopen nu heel wat terug, door 't schrale weder. Gb Grin W-Waard zijn plaats, waarop die boerde verkocht, en heeft geen ƒ2 duizend per h.a. opgebracht, "Het was een huur plaats". 25 april: Er zijn 16 honderd millioen menschen op den wereld. Deze maand is koud en schraal, er is weinig gras. Mei mooi weer maar droog. 20 mei best weer, alles is duur, kaas ƒ52,50; vleesch 58c a 60c; spek 47c. 18 mei, de landweer met verlof na huis, toch zijn er vele die niet gaan, en in dienst blijven, zij worden goed uitbetaald. Deze somer krijgt den bouwboer veel voor zijn zaad. Blauwmaanzaad is ƒ56. Mosterd ƒ63 per H.L. Maar den boer vangt nog veel meer, de kaas is al een lange tijd ƒ50 geweest. In is 14 oct: ƒ77 en is tot ƒ93 toe geloopen. Schapen van ƒ71; lammeren ƒ43. Maar toen greep den regeering in, en gaf voncenten uit, en is alles anders geregeld, 20% kaas hier blijven, later 40%, dit bleek toch te veel, dus weer 20% en goed toen zoo ƒ70, en wij aten kaas tegen 37c pond ƒ1,60 /80 voor een kaasje. Schapen zijn ƒ15 per stuk gedaald. Geen jaar voor den koopman: melk koeie duur 700£ koe voor ƒ375 a ƒ400. 13 oct: is de plaats van M. van Lennep aan den Paad alhier verkocht, bewoond door Dk Saal, en is groot 35 h.a.-97 a. - 40 c.a.
De plaats van M. van Lennep werd gekocht door Jb Dekker
Waarvan Jb Dekker gekocht heeft 27-67-60 h.a. met 2 huizen voor ƒ55.647. En Cn Ursem 8-29-80 H.A. voor ƒ22.610. 9 oct: Gt Stapel voorheen kastelein te Oostwoud en woond nu Spanbroek overl: oud 60 jaar. In den Briel is overl: den laaste Oudstrijder van 1830. C. Hogers oud 104 jaar. De plaats van den erven An Groot. Jbzn alhier publiek verkocht bij wed: Dam: is groot 13-45-50 h.a. gekocht door C. Vlaar van Avenhorn (waterboer) voor ƒ43.039 en 1-53-80- door D. Aartman voor ƒ3321 per h.a. Er stond vermeld van ƒ46.360 te zamen. Alles is heel duur; het is voor de burgerij een duur leven: Alles wordt door den Regering op den prijs gemaakt, wat wij daar voor betalen moeten. Er komt deze herfst veel vee aan den markt, en is ook duur en er wordt door den koopman weinig verdiend. Koeie gauwe 35c a 40c £ hokkel: ƒ180 a 230, kalve 90 a 110. Hoorn meer aangevoerd meer als den laaste 15 jaar, nu was den aanvoer 5405 stuks. Den oorlog duurt voort, dan worden den concenten weer eens ingetrokken maar komen toch weer open. H. Waiboer polder overl: Winkel oud 62 jaar. Jb Blokker, kaasmaker a/d Gouw, een huis en 1-30-00 h.a. land gekocht te N-Niedorp van den wed: W.m Hartog voor ƒ5.308 zoo in deze prijs. 1 dec: is het 50 jaar, dat den spoorweg Alkmaar-Den Helder werd geopend, dus in 1865. Vrijdag 26 nov: kreegen wij veel sneeuw, en vorst tot maandag 29 nov: toen dooide het weer. Zij reden al op schaatsen den jeugd. C. Resen Waiboer overl: te Anna Paulowna op 27 nov: oud 71 jaar voorheen dijkgraaf. Deze laatste veel vette koeie aan den markt, te Purmerend 750 en 700 stuks; er is veel vee geslacht voor export naar buitenland, maar er is nog veel vee: den vette 52 a 50c in jan: 46 a 47c slecht. Wij hebben geen winter, maar veel regenwater. In ons land tellen wij 209.000 boerenbedrijven.
Gerangschikt: 109.605 bedrijven van 1 tot 5 h.a.
41.439 ,, ,, 5 ,, 10 ,,
30.821 ,, ,, 10 ,, 20 ,,
23.797 ,, ,, 20 ,, 50 ,,
3.278 ,, ,, 50 ,, 100 en meer.
216 ,, ,, 100 en meer.
Dec: en jan: geen winter, geen sneeuw.
Januari 1916.
Van donderdag 13 op vrijdag 14 jan: des namiddags kregen wij een storm uit z-west en liep tot n-oost zware wind, maar toch niet zoo slim, ook lang zoo erg niet, als verleden jaar, aan den huizen ook weinig gebeurd, alleen de zee was maar zoo hoog en boos. Zedert 1825 was den laasten doorbraak,
en ziedaar, nu gebeurde dit in den morgen van vrijdag 14 jan: om half 4 weder.
Overstroming in Anna Paulowna
Een gat van 150 meter lang aan den Oost-Polder te Anna Paulowna 1800 h.a. onder water, menschen moesten in haast vluchten. Er is veel vee verdronken, zoo 250 stuks koeie ook enkelden paarden, veel menschen zijn er met niets uitgekoomen. P. Kaan verloor den meeste koeien 45 stuks Jn Geerligs 33 stuks maar 3 waren gered. Den huizen slaan stuk en rollen in elkander, schuiten om te redden, waren niet aanwezig, treurig. Ze kwamen er wel, maar wat te laat, en maakten toen er nog afzet van ook, ƒ25 voor 1 koe ƒ100 voor een paard, en een vracht huisraad ook ƒ100. Den w-polder 3 dagen later ook gedeeltelijk, door doorbraak onder water, en 8 dagen later den geheelen west-polder onder geloopen. Nu is 't tot Breezand toe, weer 3100 h.a. onder geloopen. Den geheelen Zeedijk langs den Zuiderzee is veel gebeurd; en den dijk erg wanhafend. Den Dijk bij Schellingwoude doorgebroken, die toestand is nog veel erger als te Anna Paulowna. Het is te Oostzaan tot Purmerend alles onder water. Ilpendam en Marken (waar 16 menschen zijn verdronken) staat onder water. Het is nooit zoo erg bekend, 1000-zenden soldaaten verleenen hulp, om de boel te behouden, en overal kistdammen te maken. In het jaar 1825 was den laaste grootsche doorbraak geweest, maar lang zoo niet als nu, er staan 18000 h.a. onder water. Vele gezinnen zullen arm zijn geworden. Demoblecatie hier, den oorlog in den geheelen wereld, het gaat er verschrikkelijk te keer, alles loopt tegen: (En ook mede voor den landman, die verdient reuze kapitalen, alles is zoo duur). Voor Moblecatie is nu 275 millioen opgenomen; 't water kost veel meer voor den menschen: Aan den Z.West hoek staat onder water Schellingwoude, Buiksloot, Nieuwendam, Durgerdam, Ransdorp, Zunderdorp, Holijsloot, Broek in Waterland, Ilp, Ilpendam, Katwoude, Monnickendam, Purmerland, Zuiderwoude, Oostzaan, Landsmeer, Watergang, Schouw, Slochter.
In Purmerend staat het water in de straten.
Erg. Vrijdag 28 jan: Verkoop van J.E. Rol zijn plaats, groot 22-70.50 h.a. Perceel 1 en 2 en 3, huis, schuur, erf, boomgaard C. Klaver Hoogwoud ƒ19.970; Perceel 4, Arbeiderswoning 0-06-25 P. Best ƒ1.720; Perceel 5, Weiland 2-95-40 J. Visser O-Niedorp ƒ8.714,30; Perceel 6, Weiland 2-17-60 D. Ursem H.H.W. ƒ5.701,12; Perceel 7, Weiland 2-66-50 J. Visser O-Niedorp ƒ7.541,95; Perceel 8, Weiland 0-90-10 K. Slachter en C.S. H.W. ƒ2415; Perceel 9, Weiland 2-13-10 J. de Beurs H.woud ƒ5743,04½; Perceel 10, Weiland 1-44-10 J.E. Rol ƒ3415,17; Perceel 11, Weiland 4-30-50 H. de Boer H.W. ƒ10.784,02½; Totaal ƒ66.006,73½. “Altijd als Visser van O-Niedorp centen heeft”, voor de 2de maal verkocht, 25 feb: Huis en erf P. Best opgehouden ƒ1830; land 2-95-40 h.a. C. Klaver ƒ7709,94; land 2-66-50 h.a. Jb Eken en P. Bijman ƒ6662,50; land 1-44-10 h.a. J.E. Rol later P. Bijman/Eeken ƒ2500 h.a. De koeie uit den watersnood worden uitgevoerd na Duitsland, en worden goed uitbetaald 18000 stuks zijn er vervoerd. Dit schijnt 7000 stuks ruim te wezen. Jan: Dominee Schermerhorn van N-Niedorp voor 't gerecht, wegens het spreken over den Dienst Weigering en nog 5 colega's met hem, en heeft moeten zitten! Meinister Treub ontslagen als Menist: van Fenanciën. 10 feb: Jacob van den Grens af, uit Sittard naar Harderwijk, in ‘t Interneringskamp: dus dichterbij. 16 feb: zijn er twee groote banken gesprongen in Zuid Duitsland: Het passief is 625 millioen Francs. Duizenden Depohouders zijn geruïneerd, hierdoor. 16 feb: woensd: alweer een kleine storm, en weder doorbraak aan den W-Polder Paulowna, 300 h.a. bloemeland onder water, 17 feb: dond: alles moet vluchten, 2 menschen verdronken; vrouw Hoogvorst en dochter oud 60 en 28 jaar, terwijl haar man na Schagen ter markt was. Zij waren in eene sloot geloopen, te Purmerend staat het water in den stad zoo dat den menschen boven wonen moeten. Hier stond een doorbraak vermeld in het jaar 1717 te Groningen, waardoor om ‘t leven kwamen 2276 menschen, 3200 paarden, 11666 koeien, 21214 schapen, 1305 varkens, terwijl 1560 huizen geheel of gedeeltelijk verwoest waren, vooral te Huizinga, Uithuizen, Pieterburen, Eenrum, Leens, Rottum, Waffrum, Ulrum, orthuizen, Spijk, Bierum, ‘t Zand, enz enz: Dond: 24 feb: Wat is er een sneeuw gevallen, de spooren konden niet gaan. 22 feb: de wed: van P. de Jong Alhier overl: oud 82 jaar: 25 feb: Boelhuis van Jn.E. Rol Hoogwoud, duur alles, later duurder. 22 feb: den Groote slag bij Verdun, den Duitsers nemen met stormpas, het ort ten koste van 150.000 man. 5 maart Getrouwd Willem Tromp, en Dieuwertje Bakker. 28 feb: overl: Hanne de Vries, vrouw van P. Aker 58 jaar. 7 maart Gt Kooter Opmeer overl: 74 jaar: Js Helder 9 M 72 j. Er zijn nu 13 Rijken in oorlog: Duitsland, Oosterijk en Hongaraie, Turkaie en Bulgaren: tegen Engeland, Frankrijk; Rusl: Italie, Belgie, Servie, Japan, Montenegro, en nu Portugal: Vrij 8 Zwedeb Noorwegen Denemarken, Zwitsl: Spanje, Roemenie, en Griekeland later er bij: Nederland nog vrij: Veel sneeuw in maart: Vleesch zoo 47 a 52c {t is erg} spek 55c, Nuchtere kalve 30 a ƒ40. Op Woensdagnacht 3½ uur Onze Boot de Tubantiea te Noord Hinder getorpodeert, door een Duitse D.boot, alle gered: een plaat[s]genoot van Hoogwoud maakte dit geval mede; Het was Simon Wever oud 32 jaar, als Kokslager op dien Boot. 24 maart den West Polder boven water! 1 mei: D. Saal na den Wieringerwaard en J.E. Rol na Alkmaar. 7/8 mei Den Anna Paulowna boven water! 15 mei het laaste land te Purmerend te Zuiden ook boven water. Het is een best gewaslijk voorjaar, alles is verbazend duur, wegens Moblecatie, kaas ƒ64, vleesch 67½c£, spek 46c, biggen ƒ30, overhouders van 50 tot ƒ62 melkkoeie 400 a ƒ500, gelde koeie 45 a 50 cent. 11 mei Hannes van Herwerden N.N. overl: oud 63 jaar. P. Vijn thuis gek: uit. Indie met onbepaald verlof. 2 mei bruiloft van Cn Ursem dochter trouwen 100 man op Dinsdag te gast: 25 mei op Dond: S. Wijdenes te Opperdoes door ‘t onweer doodgeslagen, in een boet op ‘t land, er waren nog 7 personen aanwezig; 2 daarvan hadden nog blesuur aan den oogen, den boet sloeg uit elkander. 24 mei: De plaats van den wed: S.t Langedijk verk: Weere Harderwijk: groot 28-85-0 h.a.: Huis en Erf met 19-17-70 h.a. opgehouden voor ƒ51,165 vervolgens 1-26-60 h.a. Visser P. voor ƒ3051,06; en 4-08-20 h.a. P. Slachter Spanbroek voor ƒ9858,03; 2-25-80 h.a. Klaver Weere voor ƒ5193,40; 2-06-70 h.a. Wit Winkel voor ƒ2893,80; 2-34-20 H.A. Gt Stapel Abbek: voor ƒ6791,80; 1-68-90 h.a. P. Zee Abbek: voor ƒ5624,37. 25e mei: Den Mijnenlegger na Ameland: aangevaren en gezonken in 5 minuten tijds: Daar was weder een Hoogwouder op; Dk Breebaart, niet een omgekomen. Juni en juli koud weer, geen zon gezien deze twee zomermaanden, toch veel hooi geteeld, maar velen moeten spitten!{Hooispitten: Hooi uitspitten of afsteken bij hooibroei; hooigraaf: spade met een lange, dwarse greep om een vak uit een hooiberg te spitten of te snijden.} Aug: het gras wordt minder, het is koud en droog. Den oorlog duurt voort: Engeland, houdt onze vischschuiten in beslag, de schapen mogen van Engl: níét na Duitsl: en durf ze niet te halen Engl: dus wij kunnen ze niet kwijt. Joh Hekker na Alkmaar. Hij kan niets meer, en heeft ook niets meer. Het huis is van Jn Nieuwboer, en heeft dit verkocht aan Lenghaus voor ƒ1900 voor Confectie in Kleeren, is tevens Kleeremaker. 27 aug: Italië verklaart den oorlog aan Duitsl en 28 aug: Roemenië verklaart den oorlog aan Oosterijk. ‘t Is nu 7 tegen 4 en 7 Rijken zijn nog vrij. De schapen gaan weder weg, waarheen Ja? ook onze soldaten eten schapenvleech. 30 sep: K. van Diepen overleden, oud 83 jaar. Dk van Diepen Klzn, het huis en land gekocht van de erven P. de Jong, groot 17 h.a. met huis voor, zoo men zegt a ƒ50.000 uit den hand gekocht. Er wordt veel land verk: en duur gemiddeld ƒ3000 voor knap land. Joh Hekker oud 72 j: te Alkmaar overl: De plaats van den wed: A. Konijn a/d Langereis bewoond door P. Bakker, publiek bij mijn verk: kooper Cn Beerepoot te Spanbroek voor ƒ41.050. Den plaats van K. van Diepen te Hoogwoud groot 23 h.a.: is uit den hand verk: aan 1 heer uit Amsterdam voor zoo ƒ70.000 zegt men, en is verhuurd a 6 jaar voor ƒ4000 huur per jaar (Poletiek). Nov: veel wind: Het vee gaat hard omlaag van wegens duur voer ƒ26 de koeke; en men kan niets krijgen ook. 't Word duur werk; onze gemeente had voorheen nodig ƒ2500; en Mr Breebaart heeft nu al nodig ƒ7000: dat gaat achteruit! Koemarkt te Alkmaar aanvoer 4341 stuks handel stug. Hoorn aanv: 3964 st: vlug ƒ30 duurder. Een spoorwegongeluk te Hoorn; W. Filipsen veedrijver uit Anna Paulowna oud 32 jaar geraakte tussen de buffers dood. Het is dagelijks prachtig weder. 17 dec: Duitsland biedt vredes onderhandeling aan, "maar heeft nooit vermeld hoe, of wat. 30 dec: den geallieerden weigeren het vredesaanbod. De laaste koeie gaan na den stal. K. Appel van Spanbroek en corsotten met zn 4en aan 3 h.a.: maar wordt weer verkocht in feb: en heeft nu: minder opgebracht ƒ400 zoo. De kaas geld ƒ75 maar 50% voor den Regeerings prijs gaat er af tegen ƒ35 spek jan. 60c 't vleesch 60c, overhouders ƒ25 a ƒ32.
Januari 1917.
19 jan: Borgesius, voorzitter der 2de Kamer overl: oud 70 jaar en 2 dagen: zijn vrouw was twee dagen eerder overl: 21 jan: het begint best te vriezen, uit een oosten, met een nacht rijden zij al schaatsen: P. Saal zijn plaats verkocht, van Terdiek O-Niedorp aan P. van der Burg voor 70 of 75.000. P. Saal gaat na den plaats van not: de Boer te Wieringerwaard, bewoond door D. Saal die gaat na Alkmaar. Dinsd: 24 jan: G. Muis R[ijks] Veearts te Schagen overl: oud 54 jaar, in Stn Elisabets Gesticht te Alkmaar. “Wat vriest het”. Domine Dijkema verlaat Hoogwoud, gaat na Friesland. Feb: Duitsland: begint den duikboot oorlog, over den geheele zee: Nog eene vaargeul vrijgelaten. Wij krijgen nu 4 ons brood per hoofd; petroleum 2 kan in den 14 dagen a 44c per kan, weinig steenkool, avijn van alles haast niets, en 3 maal duur zoo; geen voer voor den beesten, ’t gevogelte kippen enz; worden allemaal opgeruimd. Amerika verbreekt den vriendschap met Duitsland. Vanaf zat: 20 jan: vorst, tot 10 feb: alle dagen oostenwind, met helderen zonneschijn, den eene dag, is gelijk den andere, zonder een vlokje sneeuw, (Dat was voor ‘t land slecht, vele dooie plekken). Overal is het ijs sterk, duizenden bij duizenden menschen zijn dagelijks op het ijs. Iedere plaats heeft hard arren op het ijs.
Kermis op den Rijd 1917.
N-Niedorp kermis op den Rijd, zij hebben aldaar ingevangen in 4 dagen tijds ƒ2000. De Outoos rijden op het ijs, wat is 't sterk. A. Appel overl: te Wognum oud 67 jaar. Altijd vorst, met zon, tot aan 17 feb: toen kregen wij een zacht dooi, en geen vlokje sneeuw gehad. Het huis en land groot 1-22-50 h.a. van M. Karhof alhier, in Twijver, verkocht aan An Bakker voor ƒ4460. Den dader van den inbraak bij P. Beerepoot te Hoogwoud is gevat. Het was eene vorege Knecht die voor 2 jaren terug bij hem diende. Hij wist ƒ625 af te persen en is toen gevlucht, en nu gevat, hij heette Jacob Vijn oud 20 jaar, en woonde te Edam, (meen ik) Den winter wil ons niet verlaten, het dooit wel eens, maar den 4de maart vriest nog harder als in feb: het ijs is best houdbaar, maart uit koud met vorst, ‘t is heel slecht. Er is brand[stof] gebrek, olie dat gaat meer. Begin maart is er inbraak gedaan bij Jb Zander te N-Niedorp vermist ƒ1150 aan geld, en 6000 aan papieren, dader onbekend. Revelucie in Rusland. Het geheele Minniesterie wordt afgezet, den Gzaar gevangen genomen. 28 maart. Hazelhof, het hoofd der school te Hoogwoud zijn ontslag gekregen: (Krankzinnig) - Den Plaats van den wed: Stam N-Niedorp verk: groot - - - prijs ƒ - - - alles aan stroppen. {Stroppe = stagneren, terug lopen.} Maart en april geen dag gehad dat het zomer was, dus alles is slecht, hooi is duur 7c £, voeder is niet te krijgen, dat goed is. Half mei de koeie gaan in ‘t land, en daar is ook wat gras. Het vee is duur, kalfkoeie gelden 60c, vette 70 a 75. Maandag 14 mei is W. Vetter te Alkmaar overl: oud 92 jaar, is hier begraven, was 1 week in Alkm. De bouwerij is zoo laat dit jaar, dat erg is! Donderd: 7 juni een zware onweersbui, om 5 uur, op het land: Blauw Blauw van D. Rooker: Vlak bij huis werd een schuurpaal aan splinters geslagen. Ook te Aarswoud een huis van L. de Vries, en een boom bij Jn Schagen. Hier veel water gevallen. Zat: 9 juni den vrouw van Jb Hartog begraven. Juni is droog, en altijd Oosten wind, het is een slecht gewas. Er is deze zomer ook slecht vet vee, met een slechte handel, vette koeie 60 a 65c., schapen slecht en vette zijn er niet, spek is er ook niet, wei en gras varkens, lam: 5 a ƒ10. Van 3 op 4 juli een aardappelenoproer te Amsterdam 1 doode; en 5 gewonden. 5 juli weer oproer, 5 doode, en 15 gewonden. Na dien tijd wordt rustig. Binnen den grenzen van Nederland waren in 1915 ongeveer 6.340.000 menschen 2.300.000 koeie 889.000 schapen, 1.478.000 varkens en 327.000 paarden. 14 juli, zoo! Een nieuwe Rijkskanselier in Duitsl: 6 Menister treeden af. Algemeen kiesrecht in Duitsl: er door. 19 juli de vrouw van Dk. Saal Dieuwertje Groot, oud 51 jaar te Wognum overleden, en te Hoogwoud begraven. Wm Saal Directeur van den beroemde Zangvereeniging “Jacob Kwast” te Wognum, is op 20 juli te Amsterdam, in een Kliniek overl: oud 47/48 zoo. Het weder is nu wel goed, en ook water zat; maar er wordt heel weinig hooi geteelt, Het is met het nagewas, veel terecht gekomen maar er is toch heel wat hooi te kort, een derden! Ja de helft te kort (zie verder): stroo wordt gekocht a ƒ50 duizd: kilo, suikerpeenen ƒ40 de 1000 kilo. A. Schermer den Lagehoek gepacht voor jachtveld a ƒ30. Half aug: nat weder, maar véél gras; China in overleg met Duitsl. Sep: mooi weer. Oct: van dond. 4 tot 8 oct: veel water, niet droog geweest, het water is 4 voet gerezen, ook onweer, en heel koud. Met ‘t vleesch wordt geschommeld, den vaarsen doen afbreuk, die gaan allen voor den slacht weg, en ook duurder koeie, dat wordt verk: voor 50 a 60 cent £. Varkens boven den 130£ zijn er niet meer te vinden. Toch veel terecht gekomen voor den Boer, door ‘t beste gewas, veel nahooi en gekuild gras, wanneer er een koe of 2 a 3 extra worden opgeruimd, dan is er eten genoeg. In aug: Jn Boot overl: alhier, den oudste dezer gemeente 95 jaar. Den wed: K. Mantel: Ma Goed haar huis verkocht aan K. Kos voor ƒ3600. P. Bossen dat huis van K. Kos gekocht voor 4100. En J. v.d. Gracht het kleine huisje a ƒ800. Oct: heel nat, erg, veel donder en hagel, het gras is op. 27 oct: er zijn er die den koeie gestald hebben, een week, ik zelf ook, en toen weder buiten. Het land erg kapot lopen. Er is ook geen gras meer, alle worden veel koeie verk: centen (22 a 27£). 30 oct: de plaats van moeder; den wed: Jb Mantel; publiek verkocht, groot 17-48-00 h.a.: opgebr: ƒ36050, waarvan 13-11-50 h.a. aan Jn Donker van Sijbe: voor ƒ29.470, en Jn Chr Benit 4-36-50 h.a. voor ƒ6580. Te Aarswoud Jn Schagen gek: van Nieuwpoort, Een huis en 2 h.a. 5 a.: voor ƒ12.000. Het heeft Nieuwpoort voor zoo 10 jaar terug gekost ƒ6000. Jb Woutersen aan de Gouw zijn huis en land verk:
Op de brug Gré en Simon Bossen, de zoon van G. Bossen
Broersma den Gouw zijn huis en land groot 3½ h.a. verk: aan G. Bossen voor ƒ16000. Jn Koorn zijn plaats publiek verk: Kolk van Dussen, groot 18-97-20 h.a. opgebracht: ƒ45.519 allen aan stroppen. Het hoofd der school, zoo 12 oct. alhier gekomen. Het vee deze Herfst hoe langer hoe duurder, Hoornsche markt ƒ50 a 60 duurder dan voor 3 weken terug. De plaats van den wed: J. Winkel te Lambertschaag verk: publiek groot 24-67-49 h.a. voor ƒ69.666,34 alzoo 6 koopers. Dat van P. Kooiman Lutjewinkel, bouwl: gr: 4-50-00 h.a. en 2 huizen voor ƒ18.759,68. 5 dec: al een week winter sneeuw en ijs. De plaats in den Braak Polder Medemblik, bewoond door eene Rol, Publ: verk: groot 28-33-50 h.a. stroppen, 22 koopers gaan ƒ114-415, een woning voor werkman er bij. Jn de Vries den kerkeweid gehuurd 3½ h.a. zoo voor ƒ250 per h.a. 21 dec: Pastoor van Buchem (S.V.) vertr: na Rijswijk Z-Holl. en 21 dec: gekomen Pastoor Jn Ruiter van Oud Beijerland. De plaats Postgelei Sijbecarspel eigenaar Zijp te Hoorn, uit den hand verk: aan Cn Groot uit den Weere zoo ƒ2600 h.a. Joh Winkel Twisk zijn plaats publ: verk: groot ….. opgebr: ….., gek: door Jn Metselaar van Twisk. De plaats Gl. Visser Barsingerhorn met 8 h.a. ruim verk: stroppen voor den ijzeren ploeg voor ƒ35000 ruim op naam later verk:, koopers zijn D. Ursem, Jn Wit, Beers en Cons: ook D. de Beurs. 23 dec: er wordt al schaats gereden op den Rijd, 24 dec: dooi, en rijden niet meer. Er worden vele boomen voor brand omgevelt. 28 dec: ingebroken bij P. Donker te Twisk, den dienstbode eerst gebonden, den mond gestopt, en toen op zijn kamer aan, na zijn bed, waar hij (Donker) er een, een slag met den waterpas op zijn kop sloeg, en Donker wist buiten te vluchten, na den buren, maar den 2 dieven waren weg met achterlaten van 2 fietsen ’t land door. 29 dec: vrouw Pranger overl: 61 Hoogwoud en Oude Stammes, overl: 76 Oude Dr Pool alhier Hoogwoud. (iets terug) vrijdag 26 april, is in den Beemster een moord gepleegd, des ‘s avonds om 7 uur, terwijl K. Zijp op eene Vergadering was, is z’n vrouw oud 50 jaar vermoord, den moordenaar is gevat te Alkmaar, en was eene Ned: gedroschte marivenier. In maart overal opstootjes gehad, Amstd: den Haag, Haarlem en 3 dooden, 16 gewonden, spoedig weer kalm. Smokkelen is den order van den dag, in alles. Zat: 12 mei opgericht eene Veebond, om voor den slacht te leveren aan den Regering. Mei is vruchtbaar. Juni koud en droog. N.o. wind (droog) de hooiteelt is tamelijk, gras is er niets meer. Het vee wordt door den Regeering alles opgevorderd. Woensd: 3 juli Verk[iezingen]: der Tweede Kamer, den Liberale teniet geslagen. Rechts 51. Links 49. Van eten, en drinken van alles te kort, voor den menschen, vet en vleesch in ‘t ge-heel niets, van den Regeering. Handel is er bijna niets meer. ‘N treurige wereld, geen baas van Uw eigen goed, wat weg moet, of wat U teelt: Regeering is baas. Juni en juli zijn ook droog, zonder veel zon, er is middelmatig hooi geteeld, maar goed gewonnen. ‘t Laatst van juli goed water, en ‘t gras komt nog goed terecht. 5 aug: K. Dekker van hier, na W-Blokker in Oude mannen Inrichting. Den Oorlog neemt een keer, de Duitsers gaan hard terug. ‘t Zij door Kracht der Geallieerden, of door Poletiek? dat houd elk maar voor zich zelven!? Hier in Ned: is weinig meer te krijgen, geen brood, geen vet, 1 pond boter in den 10 dagen voor ƒ1,70, later ƒ2,10, vleesch niets, anders als van den Noodslachting, waar alles heen gaat, ja: Ik zeg na Duitsland. Er wordt veel gesmokkeld, in alles, als ze maar te koop kunnen krijgen, tot aan drank toe. Een glaasje bier in ‘t Café is thans 25c; borrel 20 a 25c, koffie, thee, melk 25c, enz: En toch is het uitgaan nog druk, want de koeboer, en vóóral ook den bouwboer vangt véél voor zijn producten; en den arbeider verdient veel geld ƒ1200 a ƒ1300 per jaar staat vast, 28 a 30c per uur, met veel toe bedongen.
In het jaar 1918.
Jn Breebaart herbenoemd als burgemeester alhier heeft plaats gehad 20 dec: 1917. 1 jan: G. Stroomer bedankt, telephoon besteller. Een oproeping daarvoor 2 stollicetanten Luik en G. Groot, Luik gek[ozen]: op ƒ200 per jaar. Het werkvolk is heel duur; en verdiendt gauw ƒ1000 per jaar of 25 cent per uur. Een knecht ƒ10 in de week, een meid 6 a ƒ7 in den week, boven den kost. Vet vee geld thans 95c 8 spek 60c schapen 65c £. Den moordenaar gevat, van den marececee Molenaar staande in N-Brabant, afkomstig uit de Weere alhier, Jn van Leverink zn straf was 8 maanden, uitspraak niet beter: is 18 maanden (Schagerbrug).
De nieuwe burgemeester van Spanbroek en Opmeer dhr A. Commandeur bij zijn installatie.
15 jan: benoemd tot burgem: van Spanbroek en Opmeer A. Commandeur. Vee na Duitsl: 2500 koeie 60% met kalf, 40% met melk, voor zoo ƒ340 per stuk. De 5000 paarden wordt weer ingetrokken, (als uitvoer). 16 jan: heel veel sneeuw gevallen, 18 jan: alles weg. Er is dond: een vette zeug verk: 52 £ a 80c a ƒ416 schapen ƒ100. Overhouders 40 a ƒ50 voor de weide. Maart en april heel droog, met veel zon. C. Geerligs Anna Paulowna verk: geteelt in 1916 van 1000 roeden land voor ƒ34000 aan koolzaad, witte:
Het goedkoopste verk: aan Brugman van Winkel 300£ voor ƒ12000, zegge ƒ40 't pond. 18 maart te Amstd: al het vee in beslag genomen en 19 maart te Purmerend ook. 20 maart, het 25-jarige bestaan van den tentoonstelling te Schagen. 20 maart den Ned: schepen, door Amerika in beslag genomen. 30 maart P. Donker alhier 30 overhouders verk: voor ƒ61. Er is weder sprake van droogmaking der Zuiderzee. Nu wordt alles distrebutie, door 't opdrijven der prijzen, het eten wordt schaars. Het vee heel duur, kalfkoeie tot ƒ1400 er zijn er 9 stuks in een koop verk: voor ƒ1100 stuk: overhouders van ƒ85 biggen ƒ60 of 1.15 £ melk geiten ƒ140 lammere ƒ35. Te mei knap gras, niet best, veel Oostenwind, en wat droog. Weidenee duur 70 a 80c £. Vee voor den Regeering ƒ1.06 103. 96: 90.84. 80. tot 55c vuil per K.G. De plaats van P. Bakker Benningbroek, publiek verk: groot: 20-57-90 h.a. kooper K. Klaij (schoonzoon) voor ƒ60.060. Het huis en erf van K. Dekker alhier publiek verk: koopster wed: Jb Rooker voor ƒ1.050. Het huis en erf van de wed: Jn Hinke alhier, publiek verk: kooper D. Mulder voor ƒ5810 en ƒ300 in slag gemijnd. 11 nov: (St.Maarten) Wapenstilstand van den grooten oorlog. De Duitsen keizer Wilhelm deze nacht gevlucht, met een aanhang van 10 Auto’s over Vise naar Maastricht in Nederland:
De verblijfplaats van de kroonprins op Wieringen.
(Wat doet die Poep hier). De kroonprins is aangehouden; maar is ook later na ons land gevlucht na het eiland Wieringen: Den wapenstilstand is geteekend op maandagmorgen om 5 uur den 11 nov: 19[18]. De Sociale Democratiesche partij heeft den regeering op zich genomen: Den socialisten hebben den keizer gedwongen zijn ontslag te nemen: daar anders hun ministers waren heengegaan (binnen 24 uur tijds). Maar den groote Wilm is heengegaan, en gevlucht na Nederland! Eindelijk lijdt Duitsland, Aan Va[ti]. Alweer een nieuwe besmetting dat men noemt, den Spaanschen griep, dat heerscht overal, vele jongen menschen overlijden aan deze ziekte. Scholen zijn gesloten! Den Elzas Lotharingen is weeder na Frankrijk overgegaan, na 47 jaren Duits te zijn geweest. Aanvoer Hoorn 3409 st: duur gelde 70 a 80c £ tijd[elij]k: 85 a 95c. Troelstra en Wijnkoop sociale ministers treden gedu[rig] op, en willen een revolutie, en er maar op losslaan. Maar zij vinden van R.C. zijde geen steun, en van den onzen, [de] lib[eralen] ook te kort: Dus zullen hoopen, dat dit zacht afloopt: 12 nov: betooging der sociale te Amsterdam, en willen den poort van den Kazerne verbreken, maar krijgen klop: 3 dooden en 9 gewonden. Ons volk blijft trouw aan Oranje: Den rooijen Wee[k] is afgelopen: en zij krijgen hier te kort steun, en Troelstra is ziek geworden (schoolkooije) en zegt later toch: ‘Ik heb zich vergist!’. Zeeman overl: 11 nov: oud zoo 75. Nico Vlaming, schoonzn van Joh. Wagenmaker alhier: overl: Spaansche griep, oud 28 jr. 15 nov: T. Wijnker huis en 4-44-20 h.a. verk: maar opgehouden op ƒ 15.500 (Dit is toch mis). Voor renteniers, en den burgers, is ’t een nare tijd. 5 aug: D. Wijnker het paard gek: van Tijssen 2½ jaar ƒ 850. Jn Bakker Nel (draver) verk: voor ƒ 2900 of 28. Voor de Baan. 8 aug: voor ’t eerst handicap te N-Niedorp prijs ƒ300 en P. Davidzon slager alhier, zijn hal ingericht voor abbetair, alles moet daar geslacht worden, doch was van korten duur, het veranderd alle maanden. Zoo als C. Schilder mededeelt is den banne Hoogwoud groot 1716 h.a. en waarvan 89 h.a. bouwland. Vrijdag 13 sep: groot spoorwegongeluk bij Weesp, de's s morgens om half elf, op den brug het devect, en den wagens kantelden toen bij den dijk neder, in den laagten, er waren 50 dooden en 60 verminkten. Het is thans heel nat, met veel donder. Jn Breebaart alhier, met 146 stemmen, hoofdingeland van onze banne: tegen Jn Sijp 99 st: en C. Pijper 10 stemmen. Huis en land en boomgaard van den famillie Jn Bijl te Winkel verkocht, groot 8-80-15 h.a.: staat in bod op ƒ47.370,60 en is in afslag gegaan, Jn Koomen en C.S. 1-02 h.a. voor ƒ5348.88 van Winkel. Perceel 3 is 1-05-99 h.a. voor ƒ5888,04 A. Wit Czn Winkel. Huis en erf boomgaard en 6-72.25 h.a. weiland aan K. Zeeman Z-Scharwoude voor ƒ37.100. Alles te samen opgebracht ƒ48.336,92 (wat duur). Huis en land van K. Stroet aan den Langereis verkocht groot 8-35-10 h.a. P. Wester voor Kieft gekocht een gedeelte daarvan, 5 h.a. zoo met huis, voor ƒ21.000 en Jb Silver voor ƒ9000 zoo. Zondag 13 oct: een bulletin dat Duitsland aan alle eischen van Wilson, zal genoegen nemen. {Wilson, Thomas Woodrow (1856-1924), president der Verenigde Staten van 1913-1921; verklaarde Duitsland in 1917 de oorlog; publiceerde januari 1918 zijn ‘14 punten’ als grondslag voor een vrede. Hij was de geestelijke vader van de Volkenbond.} Dus de oorlog wordt gestaakt, (maar de herrie begint). De plaats van den erven Spaans te Barsingerhorn groot 14-33-10 h.a.: staan in bod op ƒ62.283,82 allen stroppen.
De Purmerender Koemarkt
14 en 16 oct: groote Veemarkt Purm[eren]d: aanvoer 3855 st: in 2 dagen, gelde koeie 60 a 70 cent £ tijd koeie 75 a 85c £. 380 kalve ƒ120 a 220, hok. 350 a 450. Het heeft deze dagen onzettend geregend, 35 uren aan een door, erg nat. De vruchten zijn heel schaars, en gelde ƒ15 a ƒ20 per mand/zak. De plaats van Jn Best te Wognum uit den hand verk: aan Bot van Obdam voor ƒ69.500 groot: Huis en 12-67 h.a. land Ja! Ja, 't is er te doen. Nog iets van sep:[1918] Laast van sep: K. Pranger den bakkerij uit den hand verk: voor zoo ƒ3000, aan Stapel van Veenhuizen. Dond: 19 sep: C. Stroet en Schaper geboeid na Hoorn gegaan, daarna na Alkmaar: voor verscheidene diefstallen. 20 nov: huis en land van P. Klein (voorheen K. Silver) aan den Mienakker uit den hand verk: met 5 h.a. ruim voor ƒ20.000: Van Jn Blaauboer Anna Paulowna. Geprecenteerd 39-79-60 h.a. te samen op ƒ96.710 opgehouden. 20 nov: de plaats van Jb van Stok aan paadje verk: 22-19-40 h.a. voor ƒ57.329 verschillende koopers.
De barbier van Winkel in 1916 in de deuropening van zijn pand.
16 nov: K. Stapel barbier Winkel overl: oud 37 jaar. 17 nov: Pietertje Kramer overl: 33 jaar vrouw van J. Mus Avenhorn. 26 nov: P. Konijn overl: 28 jaar alhier. 31 nov: L. Plus overl: oud 34 jaar alhier. Ma Govers vrouw van J. Wijdenes Sijbecarspel overl: oud 28 jaar. Vele jonge menschen sterven! 28 nov: het land van C. Laan a/d Pade publ: verk: groot 4-96-10 h.a. voor ƒ3100 per h.a. koopers P. Deken en Blauw den helft: en de Bakkers de andere helft. 3 dec: verk: huis en erf familie Van Wijk: kooper C. Pijper ƒ5700 en ƒ600 in slag gemijnd, heeft 7 jaar terug nieuw gekost ƒ5200: Verhuurd de Kerkeplaatsen te Spanbroek voor 4 jaar. D. Pijper een er van voor ƒ300 per h.a. huize voor 1 h.a. C. Moeijes ƒ4000 per jaar: en K. Stam ook heel duur. 6 dec: Leentje de vrouw van D. Rempt Aarswoud, er met een groetenventer er van door, Rempt heeft alles nu verk: later terugkomen. 17 dec: huis en land van D. Schermer, Pade, publiek verk: huis, erf 21 a. voor ƒ5370 en 1-67-80 h.a. voor ƒ3610 per h.a. samen ƒ20.725,53 P. Groot A. Zee het 3-22-70 toe[n] uit de hand gekocht voor ƒ2900: en het huis en perc: 1 aan D Schilder verliest daaraan meer als ƒ1000. 23 dec: Amst: Eerste Vrije Vetmarkt aanvoer 283 stuks eerste kwaliteit 3,20; 2de 3,00; 3de 2,60 per kG: Jacob voor ’t eerst na Purm[eren]d. België onderhandelt over 30.000 koeie van Nederland voor kolen? D. Wijnker Pade alhier ziekte onder ‘t vee: [‘t] aard[t] na[ar] Longpest, er zijn er 2 dood en begraven. De tongblaar breekt almeer uit.
Jan Rempt en Grietje Groen.
Jb Schrieken Langereis zijn huis en land verk: aan Rempt van Aarswoud. Dit is nog van 1918 van af 12 dec: het tekort in België is 400.000 koeie 200.000 paarden. Vanuit den Haag zijn hun 500 melkbeesten toegezegd. Maar Ned[er]lands handel heeft het anders voor en zal er 30.000 stuks zenden, (voor kolen)? 2 gevallen van tongblaar O-Niedorp bij Jb Blokker en bij P.S. te Kalverdijk: ook te Andijk en te Schagen. Wonderlijk kan ‘t loopen, eene grondploeg, dien bij mijn 32 jaar op zolder heeft gestaan, waar ik voorheen altijd mede ploegde, wordt nu bij een ieder gevraagd om te ploegen, door het vele land te scheuren: waar dien ploegen extra voor dienen, en niet haast meer te vinden zijn. 22 dec: ‘t slachtvee is weer vrije handel geworden. In Berlijn Duitsl: waren in 1913 nog 42493 geboorten, in 1914 daalde dat tot 39502. In 1915 tot 32249 in 1916 tot 23630 en in 1917 tot slechts 19458. De sterfte cijfers waren in 1913 28.067 in 1914 29.664 in 1915 28.572 in 1916 27.147 en in 1917 34.122. In 1917 overtrof den sterfte, de geboortens met 15.387 alleen in Berlijn. 30 dec: de plaats van Cn Pijper aan den Gouw verk: groot 13-22-20 h.a. opgebracht ƒ45.505 waarvan 7-17-20 J. v.d. Molen Obdam a ƒ26.645 1-93-60 C. Schouten a ƒ6.461 en 4-11-40 h.a. aan P. Helder voor ƒ14.399. De plaats van of bewoond door de wed: S. Langedijk in de Weere verk: groot 19-17-70 h.a. wed: S. Langedijk gekocht a ƒ60.000.
Foto’s:
Cees Modder
Stichting Hoochhoutwout
