A.C. de Graaf
Door Bep de Haan-Appel
A.C. de Graafweg, de verbindingsweg tussen de A7 en de N 242. Deze verkeersweg deelt de gemeente Opmeer in tweeën en dagelijks steken veel inwoners van de dorpen Hoogwoud en Opmeer deze weg over. Maar van al deze weggebruikers is er zich ongetwijfeld maar een paar procent van bewust, waarom de naam gegeven is aan deze rijksweg. Aangelegd in de dertigerjaren kreeg hij in de volksmond de naam ‘de nieuwe weg’. Maar na de oorlog werd een belangrijk besluit genomen en werd deze verbindingsweg omgedoopt en kreeg als eerbetoon aan een groots verzetsman de naam: A.C. de Graafweg.
A.C. de Graaf
Wie was deze man?
Adrie (A.C.) de Graaf woonde ten tijde van de tweede wereldoorlog op een boerderij aan de Koggerandweg in de Wieringermeer. Hij was van oorsprong inwoner van de Haarlemmermeer maar vestigde zich in 1935 in ‘het nieuwe land’ en bekleedde daar al snel diverse functies. Als lidmaat van de gereformeerde kerk was hij een belangrijke persoon en sinds 1941 was hij wethouder binnen de gemeente Wieringermeer. Daarnaast was hij ook voorzitter van de graanbeurs in Middenmeer en bij het uitbreken van de oorlog was deze beurs van meet af aan een trefpunt van illegale werkers met Adrie de Graaf als leider van het verzet.
De wapendroppings vonden plaats in de dorpen Spanbroek, Wognum, Zwaagdijk, Spierdijk en andere plaatsen. De Graaf was verantwoordelijk voor het transport naar de Wieringermeer, waar een groot wapendepot was ingericht. Als ‘Laadmeester’ zorgde hij voor camouflageladingen in de vorm van turf, stro, bieten en aardappelen. Dit transport vond vrijwel uitsluitend plaats per boot en tuindersvlet. Maar het transport heeft ook wel over de weg plaatsgevonden met paard en wagen. De reden dat transport over de weg zoveel mogelijk vermeden werd was dat bij het passeren van een controlepost het moest opvallen dat de belzen (paarden) wel heel zwaar voor de wagen lagen met als lading maar vijf balen stro. Adrie de Graaf droeg ook zorg voor de voedseltransporten vanuit de Wieringermeer naar de grote steden en zijn naaste medewerker daarbij was Sicco Mansholt de latere minister van landbouw.
Kruising Nieuweweg-Middelweg op het moment dat het de naam A.C. de Graafweg kreeg.
De onderwaterzetting
In de zomer van 1944 was de Graaf genoodzaakt onder te duiken want de Duitsers zochten hem. Meerdere malen hebben ze dan ook zijn boerderij met getrokken pistool doorzocht. Maar toen in april 1945 het bevel kwam om de Wieringermeer onder water te zetten, zag de Graaf het als zijn plicht om bij zijn gezin te zijn en te zorgen voor het transport van niet alleen zijn familie en huisraad, maar ook het voedsel wat lag opgeslagen in de Wieringermeer. Voor de bezetter was hij op deze wijze een makkelijke prooi geworden, maar met hem, ook de vele onderduikers die in ‘De Meer’ een tot dan toe veilig onderkomen hadden gevonden. Op 17 april, de dag van onderwaterzetting, werd A.C. de Graaf gearresteerd. Ook 19 onderduikers ondergingen datzelfde lot. Ze werden op transport gesteld naar Hoorn en dit gebeurde per fiets, maar bij Wognum werd A.C. de Graaf neergeschoten door een lid van de Landwacht. Deze man had als verklaring voor zijn handelen: De Graaf wilde vluchten!
Het herdenkingsmonument
Ter nagedachtenis aan A.C. de Graaf is er in 1954 een monument voor deze verzetsheld geplaatst op de plek waar hij is neergeschoten. Dit monument staat langs de weg van Sijbekarspel naar Wognum. Hij was een man die het leidinggeven in zich had, niet uit was op roem of eigen gewin, maar op zich nam wat in de oorlogsjaren op zijn pad kwam.
Monument bij Wognum
