De belevenissen van ‘stille werkers’

Door Gerard Appel

Onderstaand artikel is een bewerking van een door H.N. Schipper afgelegde verklaring. Hil Schipper is de voormalig Commandant Afwerp Terreinen N.H. (C.A.T.). Het is bedoeld als eerbetoon aan Henk Appel (1897-1970). Henk Appel was in het bezit van een diensttelefoon van het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf Noord-Holland (P.E.N.). De diensttelefoon was een telefoonsysteem dat op dezelfde wijze werkte als het normale telefoonsysteem, maar het werkte via de leidingen van het P.E.N.-elektranetwerk. Omdat de Duitsers niet op de hoogte waren van dit systeem, was de kans zeer klein dat de Duitser het af zouden luisteren en daardoor was het ideaal voor de ondergrondse.

In het tijdvak van september 1944 tot de dag der bevrijding werd de diensttelefoon van het P.E.N. (Provinciaal Elektriciteitsbedrijf Noord-Holland) in de woning van de Henk Appel, A 109 Spanbroek, gebruikt ten behoeve van de wapendroppings en illegale verrichtingen. Gedurende de ochtenduren was daarvoor op het kantoor aanwezig de heer D. Daalder, thans woonachtig Lindelaan 2 te Bergen N.H., die als commandant in verbinding stond met Tops Biallorsterski (ofwel ‘Hans’), hoofdverbindings-officier tussen C.B.S. en Hoofdkwartier Prins Bernhard (Geallieerd Hoofd). En eveneens met de heer Karels, die speciale telefoonverbindingen verzorgde. Bij afwezigheid van de heer Daalder werden de berichten door Henk Appel zelf, of door een der huisgenoten doorgegeven aan de diverse instanties. De telefoon werd ook zeer dikwijls gebruikt door Hil Schipper, de C.A.T., en nog vele anderen. Hieronder volgen nog enkele gebeurtenissen waarmee Henk Appel nauw in verband stond.

Op 17 januari 1945 heeft een Engelse piloot, die met een parachute uit een brandend toestel was gesprongen, zijn bevindingen ten huize van Henk Appel aan de hierboven genoemd Hoofdverbindings-officier verteld mede in aanwezigheid van de C.A.T. Op 9 februari 1945 werden door de Landwacht in Wognum gearresteerd de heren Tops Biallorsterski, Dr. Haverkamp, Dr. Hellema, Dr. Jan en ‘Piet’ (die zich later luitenant Müller voor Bureau van Bijzondere Opdrachten Londen noemde). Laatstgenoemde is door een overval op de landwacht in Obdam weten te ontvluchten. Diezelfde avond is hij naar de woning van Henk Appel gekomen. Hij heeft alle instanties in Amsterdam die in contact stonden met bovengenoemde gearresteerde personen, ervan in kennis gesteld dat alle maatregelen genomen moesten worden om verdere arrestaties te voorkomen. Na een verblijf van drie dagen was het in de woning van Henk Appel ook niet veilig meer. Hij is naar Amsterdam teruggegaan, na voorzien te zijn van een nieuw persoonsbewijs dat gemaakt en afgegeven werd door A.C. de Graaf te Wieringermeer.

Woning Hendrik Appel in het midden kruising Wuiver en

Dorpsstraat op de achtergrond de woning van de fam. Appel.

Op 12 februari 1945 werd de Heer W.H. Pommerel te Hoorn, die eenzelfde P.E.N.-telefoonpost had als Henk Appel door de Landwacht gearresteerd en op 8 april 1945 te Limmen gefusilleerd. Omdat Henk Appel in hetzelfde gevaar verkeerde als de heer Pommerel heeft hij samen met zijn vrouw, mede op aandringen van de C.A.T., op 12 februari 1945 zijn woning verlaten voor een periode van zes weken. Hierdoor moesten zij hun negen kinderen alleen achterlaten. Door Henk Appel werden, waar dit nodig was, clandestiene stroomaansluitingen gemaakt ten behoeve van illegale werkers. Toen elektrische stroomleveringen vrijwel onmogelijk werden, hebben zijn twee zonen Nicolaas en Hieronimus de radio’s voorzien van sein- en gehoorapparaten, benodigd voor wapendroppings. Met behulp van een speciale, uit Engeland gedropte, dynamo, die werkte met een trapinstallatie, konden de radio’s van stroom voorzien worden. Deze installatie was in de woning opgesteld en werd ook tijdens Henk zijn afwezigheid gehandhaafd.

Het was de landwacht en de Duitsers bekend dat Henk Appel nog zeer lange tijd over elektrische stroom beschikte en dat er een diensttelefoon van het P.E.N. in zijn woning aanwezig was. Dit zijn zeker wel redenen geweest waarom zij 21 keer bij hem in de woning en werkplaatsen geweest zijn, doch zij hebben hem nooit kunnen betrappen. Al deze gebeurtenissen hebben zware eisen gesteld aan het zenuwgestel van Henk Appel.

Henk Appel