Moin oigen krante-artikel
Door Frits Kuijpers
Frits Kuijpers komt van de Hoogwouder Weere. Hij werd daar geboren in 1931. Hij woont nu in Eindhoven en stuurde ons zijn verhaal over tien manieren waarop vroeger bij hun thuis de krant werd gebruikt nadat hij was gelezen.
Ik ken moin jeugd niet aars voorstelle as met krante! In moin herinnering begon ’t al erg vroeg. Ik was denk ik ’n jaar of drie. Moeder maakte de kachel an met ’n kranteprop, ’n paar dunne houtjes d’r bai, ’t lucifertje an, ’t deurtje van de kachel open, de skoorstienskuif in de elleboog van de poip op ‘heit’, nôh den deed ie ’t meestal metien! Voor de vuurduvel in het wasboetje gold ’t zelfde recept. De meneuvels ware wat dat betreft eveliens, as ’t hout maar droug was!
As we nei skoôl ginge most dat altoid op je nuchtere maag. Je moste vezelf nei de skoôlmis en te communie, en nei de mis mocht je pas je broôd opete. Dat broôd ging ok in ’n krant want dat deftege stikkepepier bestond toen nag niet of meskien alliendeg voor hêle roike minse, en dat wazze wai niet.
As ’t erg koud was dede we welderes ’n krant onder oôs jas, teugen oôs borstrok, dat hield de kou ok teugen. Ok in je klompe deed je welderes ’n ouwe krant, den slofte ze niet zo as ze wat an de grôtege kant ware, je biene bleve ok lekker warm!
Bai de meiste femilies was gien wc zo as dat teugenwoordig meistal wél ’t geval is. Closetpepier was nag niet uitvonden. Ok deervoor gebruikte je ouwe krante. Je snede ze mooi opmaat, ’n touwtje d’r deur en ophange in de plee an ’t spoikertje. Zo had je ok naggers wat te leze bai ’n grôte boôskip. Gewône krante, zoas ’t Noordhollands Dagblad ware erg goed, ze namme goed of. De Katholieke Illustrasie en de KRO gids ware wat gladdeg en deerom wat minder geskikt. Bai oôs thuis hadde we ’n mederne inpandege plee. Bai ôze femilie was ut un houte huisie boven sloôt, ’n bankie met ’n rond gat en ’n hartje in de deur. Oigelek was ut un heêl ekonomies sieteem, alliendeg was ’t swinters met skaseraie welderes wat lasteg, maar deer viel wel mee te leve as ’t hard vroôr!
Vaders houge hoed was wat an de ruimege kant. Ok deer brocht de krant uitkomst, ’n oprolde krant kon ‘m mooi verkloine en pas make. Voordat de firma H. Tulp uit Zwolle melkgeldzakkies uitvond, moste we ‘t melkgeld voor de boere die melk an de febriek leverden, ok altoid wegbrenge in ‘n opgevouwen stik krant. Vader was deer as direkteur heêl slachteg in, hai gebruikte wel wat duurder pepier, van de zuivelkrant mien ik me te herinnere.
Krante werde ok teugen de glaze zet om de plante teugen de zon te beskerme. De beêldjes van de kerststal werde ok in ’n krant rold en bewaard. As je verhuize ginge werd ‘t glas en diggelewerk d‘r ok inrold. Met kermes kochte we meistal ’n pond palings, deer ging ok ’n krant omheen. Last van migge? Den greep je ‘n krant en sloeg je ze weg. ‘n Prop in de tuut van ‘t petrumbussie in de boet was ok heêl vertrouwd. Urte en boône zoeke deed je op ‘n krant, net zo as ’n keis ofskrape.
In ‘t voorjaar, as de kachel weer op rust ging, den stopte moeder ‘n kranteprop in ‘t skoorstiengat. Eerlijk waar, ‘n leven zonder krante was vroeger niet mogelek.
De toide benne wel veranderd wat dat angaat! Wat me nou zo nag te binnen skiet, is dat achter ‘t skilderai dat maakt werd bai gelegenhaid van ‘t 25-jareg huwelek van opa en opoe Langedoik, ok krante plakt wazze, uit 1905 mien ik. Ok zatte ze nag achter ’t behang!
Op heden ben ik altoid nag abonneerd op ‘n krant, maar nou heb ik ‘m toch hoofdzakelek om ‘m te lezen. As gebruiksvoorwerp zo as in vroegere toide heb ie ’n beetje ofdoin. Un kloin beetje noôselek vind ik ‘t oigelek wel. Teugenwoordeg noemen ze dat met ‘n raar woord ‘nostalgie’. Dat woord kenne ze in West-Friesland niet goed thuisbrenge en deerom stop ik d’r nou maar mee!
Knipwerk Nel Mol
Met krante nei 't huissie.
