Burgemeester Hoogenboomlaan 47, het huis van een drenkeling

Door Bernd Ooijevaar

Al geruime tijd houd ik mij bezig met het verzamelen van gegevens over de bewoningsgeschiedenis van Hoogwoud, met name de Burgemeester Hoogenboomlaan en haar directe omgeving. Er wordt mij wel eens gevraagd deze gegevens te publiceren maar de tamelijk saaie database gegevens lenen zich niet bepaald voor een artikel in ons jaarboek. Toen ik van de voorzitter een kopie van een overlijdensakte kreeg opgestuurd zag ik daarin een mooie voorzet tot het behandelen van één van de huizen uit mijn database. De informatie die de akte ons biedt geeft wat kleur aan de anders zo droge gegevens. Ik hoop dat er ook in de toekomst nog anekdotes opduiken die stimuleren tot het schrijven van een artikel over één van de andere huizen uit de database.

Blijkens de onderstaande akte, verschenen op 3 augustus 1840 veldwachter Klaas Bierman en schilder Jan Hendriks Groen (beide uit Hoogwoud) voor de burgerlijke stand van Edam. In laatstgenoemde plaats had men het lichaam van een onbekende drenkeling gevonden. Het slachtoffer was inmiddels begraven maar zijn kleding had men bewaard. De veldwachter en de schilder uit Hoogwoud herkenden de kleding als zijnde van hun goede vriend Dirk Appelboom. Ook de weduwe van het slachtoffer, Trijntje Volkers, herkende de kledij. Hiermee was de drenkeling geïdentificeerd.

Akte van overlijden van Dirk Appelboom. Bron: Burgerlijke Stand Edam.

De drenkeling

Dirk Appelboom, de drenkeling, werd te Hoogwoud geboren op 8 augustus 1775 alwaar hij in 1818 trouwde met Maartje Volkers. Hij woonde op de plek waar nu Burgemeester Hoogenboomlaan 47 is. Volgens het kadaster was hij rond 1832 arbeider van beroep. Hij was de buurman van schilder (later gemeenteontvanger) Jan Hendrik Groen die op het huidige nummer 45 woonde. Jan Groen was geboren in 1797 te Hoorn en was in 1821 getrouwd te Hoogwoud met Aaltje Gons. Blijkens de akte van overlijden waren Dirk en Jan goede vrienden. Schuin tegenover schilder Groen, op Burgemeester Hoogenboomlaan 62, was de ambtswoning van veldwachter Bierman gelegen. Ook hij wordt een goede vriend van de overledene genoemd (hoewel het ook niet zal verbazen dat hij ambtshalve bij de identificatie betrokken was). De veldwachterswoning was vanouds in eigendom bij de gemeente, het was een zogenaamd ‘dorpshuis’.

Het huwelijk van Maartje en Dirk bleef kinderloos. Maartje zal zo tegen de veertig jaar zijn geweest toen zij overleed. In 1822 trouwde Dirk voor de tweede maal met Trijntje Volkers, de vier jaar jongere zus van zijn overleden vrouw. Uit dit huwelijk stammen de kinderen Maartje (geboren rond 1822) en Pieter (geboren rond 1829). Dochter Maartje trouwde later met Jan Rol en zoon Pieter in 1854 met de uit Opperdoes afkomstige Engeltje Grotewal.

Pieter was nog maar 11 jaar toen zijn vader stierf. Vader verdronk in de Zuiderzee en is waarschijnlijk of te Edam aangespoeld of door een vissersboot gevonden. Het lichaam, dat wellicht al enige tijd in het water lag, is waarschijnlijk direct begraven. De kleding werd bewaard om zodoende later nog tot identificatie te kunnen komen.

Het huis van D. Appelboom is genummerd 91, rechts daarnaast

(nummer 90, met het "voorendje") het voormalige Huis van Egmond

met de tuin en losse schuur (nummer 89). Links is het huis van verver

Jan Hendrik Groen te zien (nummer 92). Bron: Kadastrale Minuut.

Burgemeester Hoogenboomlaan 47 vóór 1832

Al in de 17e eeuw, en wellicht nog eerder, was op de plek waar het huis van de drenkeling stond een smederij gevestigd. In het haardstedenkohier van 1637 wordt de smederij in ieder geval al genoemd. Vervolgens vinden we respectievelijk de volgende eigenaren (het jaartal erachter verwijst naar de periode dat zij er woonden en werkten): Dirk Jansz Smit (1644), Adriaan Jacobsz Beers, Simon Jansz Hoorn alias Smit (tot 1701), Adriaan Hendricksz (na 1701), Cornelis Klaasz Hoogland alias Smit (1710-1733), IJsbrant Smit (1733-1765), Jacob Jansz de Groot (tot 1772), Barent van Selm (1772-1790) en Jan A. Kunst-Baas (vanaf 1790).

De smederij stond naast de oude herberg Het Huis van Egmond (Burgemeester Hoogenboomlaan 49-51, niet te verwarren met het huidige café met dezelfde naam op nummer 35). In de tijd dat Dirk Appelboom er woonde had de herberg haar functie echter al lang (sinds 1774) verloren. Zoals we al zagen kocht smid Jan Kunst (Baas) in 1790 de smederij. Twintig jaar later kocht hij de voormalige herberg naast het smidshuis. Rond deze tijd, misschien iets later, is de smederij door de familie Kunst verplaatst naar de oude herberg, alwaar zij ook gingen wonen. Totdat Dirk Groot in 1907 de smederij overnam vervulde de familie Kunst generaties lang het smidsambacht (lees verder over deze smederij in ons jaarboek uit 2007, blz. 38-40). Vóór 1832 is de vrijgekomen, voormalige smederij verkocht door de familie aan Dirk Appelboom. Misschien dat Dirk het rond 1818 kocht, vlak na zijn huwelijk met Maartje Volkers.

Het huis na 1840

Op 21 oktober 1840 werd het huis op Burgemeester Hoogenboomlaan 47 overgeschreven op naam van zijn minderjarige zoon Pieter Appelboom. Pieter werd bij zijn huwelijk in 1854 ‘verver’ oftewel schilder genoemd. Waarschijnlijk was er toen al een schildersbedrijf in het pand gevestigd. Pieter verhuisde naar Winkel en verkocht het huis in 1855 en de tuin in 1857 aan Jacob Brouwer. Jacob Brouwer was gehuwd met Vrouwtje Gorter.

Detail fotokaart van Burgemeester Hoogenboomlaan 47 voor

de brand eind 1902. Wellicht is het echtpaar dat voor de deur

staat de familie Rutgers. Het pand links is nummer 45, waar Jan

Hendrik Groen woonde. Bron: Gemeente Opmeer.

Hun zoon Dirk Brouwer trouwde op 1 maart 1860 met de uit Opmeer afkomstige herbergierdochter Elisabeth Blanken. Het lijkt erop dat de woning via de familie Blanken in handen kwam van Arie Breebaart: in 1887 woonde schilder Arie Breebaart namelijk hier. Arie werd in 1859 geboren in Barsingerhorn, en was zoon van Dirk Breebaart en Maria Blanken. Maria was zeer waarschijnlijk een nicht van de eerdergenoemde Elisabeth Blanken. Arie trouwde op 27 mei 1886 te Hoogwoud met Maartje Gutter. Op 10 maart 1894 maakte Arie door verhanging een einde aan zijn leven, de schilderszaken zouden te slecht zijn gegaan. Zijn vrouw was toen zwanger want op 11 juli van dat jaar werd zijn zoon Arie geboren. Eind 1902 verbrandde de ‘ververij’ die inmiddels was overgenomen door Van der Steen en bewoond werd door de familie Rutgers. Freek Groot, die al ruim 10 jaar herbergier in De Witte Valk was, kocht het ‘erf van de ververij’ voor 700 gulden en bouwde hier een nieuw huis.

Jongste geschiedenis

Freek Groot, die op 17 november 1892 trouwde met Aafje Krab, begon hier toen een sigarenwinkel. Zij verkochten het huis in mei 1942 aan Antoon Schermer. Samen met zijn vrouw dreef de bekende musicus Schermer hier eerst een muziekwinkel en later een kantoorboekhandel. In ons jaarboek uit 2008 is een uitgebreid verhaal over musicus Schermer te lezen. In de jaren zeventig nam J. Mol de boekhandel over die hij eind jaren negentig weer verkoopt. Hierna gaat de winkel nog een poosje verder onder de naam Techador Twister. In 2002, na verkoop van de winkel, wordt het pand verbouwd tot woonhuis. Sindsdien is er geen winkel meer in gevestigd.

Detail fotokaart rond 1920. Voor de sigarenwinkel staan

Freek Groot en zijn vrouw Aafje Krab. Bron: Gemeente Opmeer.