De chroniqueur Olfert Schermer

Een legendarische dagboekschrijver

Bewerking door Erik Mooij, Louis Groen en Niek Dekker

Dit is het zestiende deel uit de door Olfert Schermer geschreven kroniek. Vanaf onze uitgave In het verleden ligt het heden uit 1999 tot onze uitgave van vorig jaar, Groot werk, hebben we de jaren 1877 tot en met 1930 gepubliceerd. De kroniek is een zeer uitgebreid werkstuk dat consistent is bijgehouden en blijk geeft van opmerkzaamheid van de auteur. Door zijn werkzaamheden als caféhouder kwamen veel dingen hem ter ore. Dit, tezamen met zijn brede maatschappelijke belangstelling, maken zijn kroniek tot een belangrijke bron voor historisch onderzoek. Daarnaast is het een zeer lezenswaardig werk dat het verdient om in gedrukte vorm vastgelegd te worden. De originele kroniek bestaat uit twee delen en beslaat de periode van 1877 tot en met 9 mei 1938. We gaan verder met 1931 in deel twee van de kroniek. De Stichting Hoochhoutwout neemt elk jaar een deel op uit de kroniek.

Verantwoording

Gekozen is om een groot aantal zelfstandige naamwoorden zonder hoofdletter te herschrijven, om ze te kunnen onderscheiden van namen en duidelijker te zien waar een zin begint. Hier en daar is de interpunctie gewijzigd, zodat duidelijker wordt hoe de zin loopt en eindigt. Spelfouten zijn vrijwel overal intact gehouden, zodat men nog het eigen karakter van Schermers liberale beleving waarneemt. Om het ontbreken van het pondsteken, zoals dat werd gebruikt door Schermer en anderen in zijn tijd, in de huidige tekstverwerkers te ondervangen maken we gebruik van het teken voor het Engelse pond (£) hoewel we ons realiseren dat dit niet het juiste teken is. Ter wille van de leesbaarheid hebben we de tekst opgedeeld naar de maanden en daarnaast is hier en daar een ontbrekend woord(deel) geplaatst tussen ‘vierkante haken’, bijvoorbeeld in 1877: k[oeie]; 1878: na[ar]; 1893: contreb[u]sie. Wat tussen ‘kromme haken’ staat, bijvoorbeeld in (voorbeeld), is oorspronkelijk op die wijze door Schermer toegevoegd. Verduidelijkingen van de redactie zijn ingevoegd tussen accolades {Bijvoorbeeld}.

Het jaar 1931

 

Januari

Dond; 1. Jan: mooi zacht weder, en ook zonneschijn. Jan: mooi weder, geen winter, vaak dampig weer, wel ongez[ond]. Van vrijdag, op zat[erdag] nacht om een uur is te N-Niedorp bij den kassier H. Schoorl ingebroken, hij was kassier van den boerenleenbank; hij is 79 j: zijn vrouw 76 j: de dochter ook goed 50 j: Hij slaapte alleen beneden, zijn vrouw en dochter boven; (ze zeggen) den dieven hebben eerst hem gebonden, en toen na[ar] boven, en den dochter gebonden, en den moeder, mocht daar vrij van op verzoek, van den dochter. Toen weer na[ar] Schoorl, die gedreigt om den sleutels, met revolver: maar het was een letterslot, en den dieven konden den kast niet openen; Schoorl er bij gehaald weer ontbonden, en moest toen de kast openen, het was een letterslot. En daar was den buit: 10 à 12 duizend gulden, den z[e]ijden [zij], dat hun den som nogal meeviel, en vroeg[en] [zij], of den bank verz[e]k[erd] was, aan Schoorl; antw[oord]: Ja, bij den ra[if]feisenb[ank] te Utrecht: (Nu z[e]ij den dief) dat is een groot ligchaam. Er waren (zoo zegt Schoorl) 2 persoonen zoo 25 en 28 jaar, na[ar] gis, zij waren per auto, die stond 500 meter van huis. Dat zij het geld hadden, hebben zij Schoorl weder gebonden, en op zijn ledikant neergelegd; en ze z[e]ijden: nu blijft U een uur leggen, en dat heeft hij gedaan, en is toen burengerucht gaan maken; den dieven gevlogen, en speuren en zoeken! Ik denk zij hadden de drie personen [Schoorl] uit het inbraakhuis moeten inrekenen en onder verhoor nemen. Keetman Winkel 2de prijs te Davos: een mooie prestasie. 26 Jan: op maandag: is bij konink[lijk] besluit tot bur[ge]m[eester] van Hoogwoud benoemd D. Hooge[n]boom van Zandvoort, oud 42 j: Vrijheidsbonder: en is in 1888 te Oudbeijerland geb: en is 12½ jaar hoofd commies ter sec[r]eterriie te Santvoort geweest. Den zoon van den wed: L. Jonker Sijb[e]c[arspel]: die een jaar op onderzoek na[ar] Amerika is geweest, is terug gekomen en blijft hier maar, het is in Amerika ook niets, z[e]ij hij.

Inauguratie Burgemeester Hoogenboom op 4 februari 1931.


De rijwielzaak van S. Koorn.

Februari

Door het in den rouw wezen, is onze nieuwe burg[e] m[eester] Hooge[n]boom (zonder feest): den 4de feb: des namiddags om 2 uur op ‘t raadhuis geïnstalleerd. Dat hij na[ar] veler heeft gedaan, en [hij enz.] zijn toen na[ar] ‘t café Schermer gegaan, en hebben daar een kopje thee gedronken, en mooie woorden gesproken. Er waren 3 R[ooms]-K[atholieke] raadsleden, met eene dame vrouw Groen vertegenwoordigd, en anders niet een, wel een bewijs, als dat het den R[ooms]-C[atholieken] is afgevallen van een prot[e]st[ante] burgervader. 2 Vanfaris een cerenade Aarsw: en Den Weere. Velen hebben den bur[ge] m[eester] in ‘t café Schermer een felicitatie gebracht; maar niet eene R[ooms]-K[atholiek]. D. Hooge[n]boom is 42 jaar oud; zn vrouw [ jaar oud], eene dochter 7 jaar. Het was dien dag prachtig weer, zon en geen wind. Er waren veel menschen van elders tegenwoordig. 3 Feb: dinsdagmidd: 2 uur den plaats van Jn Geerligs buitenveld verbrand, 22 st[uks] vee verbr[and], 8 st[uks] gered, den plaats beh[oort] aan M. de Vries. Jn Glas uit Den Weere H[oog]woud thuis bij Mtje Appel a/d Gouw: overl: oud 84 jaar: nog spoedig. 12 Feb: overl: notaris Sleeswijk te Zijpe; Schagerbrug 48 jr. 10 Feb: Sm Koorn zijn zaak in fietsen; verk: aan An Modder en Bakker. Invoer van Ned: vee in België. Nu een paar nachten vorst, jongens een dag op den slootjes schaats gereden, en weg is den winter. Er heerst heel veel griep, overal. Zonder kerk: voor den volkstelling te Noordbroek prov: Gr[oningen] is door 1700 pers: ingeschreven, tot geen kerk te behooren, dien gem: telt 2100 inwoners. Vrijdag 13 feb: voorm[iddags] elf uur moest een militer vliegtuig een noodlanding maken op het land van Jn Schilder aan den Z[uider]-Pade te Hoogwoud, dat heel goed is gelukt. Ik had den jongens spoedig in café om brood en koffij. Het werd bestuurd door j[onk]h[ee]r van Asch van Wijk Luitenant; den 2de was ook een flinken jongen: zoo 20 jaren. Er was eene reddingsauto uit Soesterberg gekomen en gingen den volgenden morgen aan ‘t werk; daar er niets kapot was, nam hij spoedig den vlugt weder en ging den lucht in, na gecirkeld en gewuift te hebben, was hij spoedig weg. 25 Feb: een aanslag op Van Hindenburg D[uits]l[and] is mislukt. 24 Feb: een zoontje van J. van Twisk te Wognum oud 6 jaar, door den eersten bus van Keetman Winkel overgereden en gedood.

Noodlanding militair vliegtuig aan de Koningspade. 
Rechts op de foto staat Rikus Kaijer.

 

Maart

2 Maart, het vriest heel hard, met mooi droog weer uit een oosten, koud gevroren tot 17 maart, droog en zon, den gele kool is slap gevroren op den struik, alles weg. Nu spreken ze van stopzetten van droogm: der Zuiderzee, er is 20 kilometer van den afsluitdijk klaar, en heeft 80 miljoen gekost, 4 miljoen per kilometer, en nu is er nog 12 k[i]l[o] m[eter] open en daar willen ze dan een brug over maken, en moet kosten 4 milj[oen] per kilom[ete]r: dat is 48 miljoen, even kostbaar als den dijk, dan zal indien men verder weer wil droogmaken, het gemakkelijker gaan, maar den 48 miljoen, is onder den prut weg. Den visvangst levert op, alle jaren 6 à 7 milj: Het dineê heeft plaats in ‘t hotel Spaander te Vollendam: waar dit is besproken. 20 op 21 maart begin der lente: den wind z[uid]-o[ost] tot z[uid]-w[est] met mooi zonneschijn; prachtig weer. 18 Maart Cn Kooiman overl: te Spanbroek oud 70 jaar ruim. Den kool is aardig duur ƒ1200 per wagon! Tot half april veel zon, maar weinig gewas, geen water en oostenwind.

Afsluitdijk. Het dichten van de dijk.

 

April

17 Ap: nog geen gewas, dus geen gras. Koning Alfonse van Spanje, wordt woensd: 15 ap: genoodzaakt zijn ontslag te aanvaarden, en om geen bloed te vergieten te vertrekken, en neemt ‘s avonds 8 uur afscheidt, en vertrekt met vrouw en 3 zoons en 3 dochters na[ar] Engeland, ((geld zat)). En Spanje wordt met groote geestdrift een republiek! Maar rustig is het daar niet, aldoor opstootjes, en onlusten, den R.K. verbranden zelf hun kerken, en kloosters.

Mei

Te mei is er nog weinig gras, maar 10 mei is dat goed, en 15 mei is er best gras. Er valt veel water begin mei, vooral dond: den 7de. 6 mei Dk Kos Hoogw: overl: om 7 uur nog op den weg, en om 9 uur dood: oud 73 j. Dirk Ot van Zwaag aan het biljarten op zat: te hoorn, zakt in elkander en is dood, 68 jaar. Sm v.d. Deure na[ar] Heiloo, z’n zoon getrouwd, en zijn dochter ter verplegen, (zwak in ‘t hoofd). Den geheelen maatschappij loopt terug, met alle produktens, bloemb: vro[u] we[n]? koevleesch 50 c eet men corbondde 40 c spek 20 c vet 20 c £ wol 55 c laa[t]st mei 80 c kilo. K. Winkel van Wognum, is te kolven te N[ieuwe] Niedorp, en zal een spiets afsteken, maar wordt onwel, zakt ineen, en is dood 56 j. Het laast van mei hard gegroeit, er is veel gras. Juni ook gewaslijk veel hooi, maar weinig droogte. Olfert Jbzoon [Schermer] gaat op den kaasfabriek te Opmeer; en Antoon [Schermer] na[ar] Alkmaar, maar dat kost te veel van reizen, en wordt niets.

Aurora

 

Juni

10 Juni is er stemm[en]: voor den raad [zijn] gek[o]zen Vijn, Bossen, L. Glas; voor S. Glas, en Ham voor P. de Wit, Schilder, Klaver, Groen (Ham met 18 st[em]men. Er is een aardappelenziekte door geheel Nederl: den eene min[der], den ander meer, de meeste zijn dood; en er wordt niet geteelt en [ze] zijn heel slecht, geen eten. Nu 2 zak: waarop anders wel 10 zak is. In het jaar 1842 is deze ziekte er ook geweest. Jn Rol, voorheen te Hoogwoud, thans in Alkm: dood gezegd geweest, “in ‘t laat[t]st van juni, verdronken”, maar leeft nog! 18 Juni: benoemd tot not[aris] van den Zijp[e] H.J. van Veen, cand: not: te Voorburg. Maandag 13 juli Jn Peetoom, kastelein in den P[rin]s Maurits te N[ieuwe]-Niedorp overl: onverwachts op z’n bed, oud zoogoed 50 j: denk ik.

Juli

Half juli het hooi is thuis, best gewonen, en veel geteeld. Den vette koeie[n] gaan lager in prijs, worden 45 à 48 c £. Hoover [in] Amerika: schenkt aan Duitsl: een jaar vrij van oorl[og]sschuld te betalen, anders moet hij alle betalingen staken, er is niet meer. 28 Juli: het laa[t]st dezer maand is het nat en koud weer. Hoogwoud besluit in den raad, om den school a/d Langereis op te heffen; wacht op besluit van N[ieuwe]-Niedorp. Den tram Alkm: Purmerend wordt opgeheven: besluit 6 sep.

Augustus

21 Aug: het is heel nat en koud weer: en wat wordt geteelt, en verk: geld weinig: ook vee vet vee 40 à 43 c £ kaas 37 ƒ38. 14 Aug: het eerste roggebrood uit den W[ieringer]meer wordt gegeten door den koningin, er werd haar ook een ruiker, van gladdioolen aangeboden, uit den Wieringermeer geteeld, (een jaar terug was dat land, alles nog water). 20 Aug: 55 huizen aanbesteed in den Wieringermeer! Dit jaar geen wrang onder den weidkoeie[n].

September

Sep: begint met goed, aardig en lekker weer. 3 Sep: is Gerret Schimmel Jnzn benoemd tot kabbelaan te Delft voorheen een buurjongen van ons! te Hoogwoud. Stemmen voor den raad te Hoogw: links 512 st. rechts 458. Den laaste uitkeering uit den falieten N H bank Van der Stok en Caan en co bedraagt nog 5%: in ‘t geheel bet: nu 72%. 9 Sep: groot[e] vokveetent[oon]st[e]l[ling] te Hoorn, slecht weer koud en nat, onze kagchel alle dagen i/d brand. Vóór ontwapening in Ned[er]l[and] boven den 18 jaar, hebben geteekend 2.438.908 personen. Joh. Winkel en echtgenote Ceetje Slot voorheen Abbekerk, nu Alkmaar; geld op door aandeelen op den Filips fabriek, het gaskraantje in den kamer opengezet, en wagten daar den dood af. 11-12 Sep: van vrijd: op zat: nacht te Hoogwoud ingebroken bij den kastelein Modder, vermist ƒ2,80 en bij d[okte]r Pool, ƒ600 en den kas van den tooneelvereen[igin]g ƒ80 was daar in huis. Er zijn thans te veel koffijboonen, en om den prijs er op te houden; werpen zij 10 miljoen pond in zee! Zat: 19 sep: Jn Hartog van den Gouw overleden, dood op het land gevonden, zou een moll: klem zetten, oud 63 zoo jaar. 19 Sep: aanbieding voor bedrijf[s]leider in den W[ieringer]- meerpolder hebben zich 1780 stollizetanten aangemeld. 19 Sep: den eerste oogst gerst en rogge uit den W[ieringer]-meer door schipper Kaan, te Alkm: op den markt aangevoerd. Don: 1 sep: verkoop te Schagen van huis, schuur en 22-43-80 h.a. weil: te Avendorp opgebracht ƒ45.697,04 kooper K. Kan te Heiloo. Vet vee gaat terug 30 à 37 c £ heel slegt, spek 20 à 18 c £, kaas gaat ook terug. Nu gaan den meesten rijken hun goudstandaard opheffen. Nederl[and] niet.

Aartswoud nog aan de Zuiderzee.

Café de Eendracht van eigenaar J. Modder.

 

 

Oktober

20 Oct: steeds somerweer, maar wel wat droog, en ‘s nacht[s] vriezen. 24 Oct. verk: van eene plaats te Oudendijk groot 16-73-30 h.a. kooper E.J. Everts candid[aat] not: te Breda voor ƒ45.296. En den plaats van J. Murks te Beemster, 23-4-00 h.a. kooper P.W. Stuit te Haarlem voor ƒ67.903 dat gaat nog al. Almaar mooi weer, vriezen, weinig zonneschijn.

November

5 Nov: uit Nieuw[Y]ork: zondagmorgen is overl. 3,24 uur Thomas Alva Edison oud bijna 85 jaar, hij woonde in een eenvoudig landhuis te West-Oranje, in den staat New IJerseij; hij is van krantenjongen af; een man van den groo[t]sten uitvindingen der wereld geweest: telegraaf, elextris, en licht, granefoon, Filipslampen, vliegtuig en televisie: hij was een man die zijn tijd 150 jaar vooruit was, ook in auto’s heeft Henri Ford veel van deze genoten. Als laagste inschrijver voor den nieuwe plaats te W[ieringer]-waard voor not: De Boer van Hoog: was Jn Bruin te Bobeldijk voor ƒ....... gegund aan ....... Uitslag verkoopen not: De Boer voor den erven van mej: Jn Zijp Hzn huis, schuur en erf en weiland groot 22-16-05 h.a. kooper H. Zijp Jnzn voor ƒ48.652: het wordt al goedkooper. 12 Nov: not: Rees Benningbroek verk: den plaats van P. Bakker te Hoorn overl: den plaats ligt te Hoogwoud groot 18-02-30 h.a. huis en erf 0-31-63 h.a. Dk Rooker Hoogw: voor ƒ1710, met een overname van mestplaat, ierkelder enz. 1247= ƒ2.957; tuin: 0-20-20 h.a. P. Davidzon voor ƒ710; weiland 9-10-57 h.a.: F. Mooi voor ƒ18.113,40 met G. Blom Bergen en P. Borst Heiloo; 4 en 5: koopers K. Leeuw en H.A. Krom Sijb[ecarspel] ƒ6.034,36; 6 en 9: Klai ƒ4.670,87; totaal ƒ34.656,23. 16 Nov: not. De Boer verk: voor den wed: Jn Hartog a/d Gouw een huis, tuin en erf en land: 7-45- 40 h.a. groot. Kooper is R. Sander aldaar voor ƒ13.790. Burgemeester Visser van N[ieuwe]-Niedorp overl: oud 59 jaar. Door den groote maleise die er heerscht, geven den verpachters percenten terug, en wel van 10 tot 40%. (Er heerscht een veel te kort). Er worden thans vele inbraken, en moorden gedaan: om te stelen. 25 Nov: Galis den caféhouder aan den Langereis, probeert des ‘s morgens om 8 uur zijn zaak te verbranden, maar voorbijgangers en buuren zagen het rooken, en heeft het toen zelf maar blussen moeten; maar is een etmaal in Alkmaar gezeten, en verhoord, en heeft bekend, den straf zal wel volgen. Goed afgeloopen voorwaardelijke straf, 3 proef[t]ijden. Er loopen nog vele koeie[n] buiten, mooi weer. Zondagmorgen 5-30 uur, een postvliegtuig Ned[e] rl[and]-Indië verongelukt, uit Indië, op het vliegveld bij Bangkok in Indië; (5 dooden.) Het is een prachtweer deze herfst, alle dagen droog en mooi.

December

7 Dec: den commies J. van Meurs uit Hoogw: krijgt een telegram van overplaatsing, met 1 jan: naar Oegstgeest. 16 Dec: Jn E. Rol te Alkm: voorh[een] Hoogw: verliet: geen geld. Den wed: Cn Pijper vertr: van Hoogw: na[ar] Hoorn bij Cn Pijper. Jn de Vries waterl[e]ijdingmaker vertrekt na[ar] Aar[t]swoud, ook elextries. Het tramhuis verhuurd aan den rijkspolietie Kamp [..]. Vrijd: 30 dec: sneeuw en vorst; zat[erdag] vorst en regen ijs gladde wegen en dooi. Amst[er]d[am]s[e] slagers koopen 6 auto[‘]s in comiteê, om vleesch te rijden. 600 Arbeiders vertr: uit den Wieringermeer. Groote maleise in den geheelen wereld, het is eene benarde toestand, alles wordt armer, renteniers en werkm[annen], miljoenen werkelozen; maar zij worden gesteund 12 à ƒ16 per w[eek]. Het is stelen, branden, moorden en vechten zoo maar door zonder oorlogsverklaren, want ze zijn lid van den vredesbond, en is in jan: bijeengekomen, om te onderhandelen. Het eind van 1931 luid[t] uit vele berichten vert[r]ek van ons.