De chroniqueur Olfert Schermer
Een legendarische dagboekschrijver
bewerking door Erik Mooij, Louis Groen en Niek Dekker
Dit is het negentiende deel uit de door Olfert Schermer geschreven kroniek. Vanaf onze uitgave In het verleden ligt het heden uit 1999 tot onze uitgave van vorig jaar Water, Lust en Last, hebben wij de jaren 1877 tot en met 1933 gepubliceerd. De kroniek is een zeer uitgebreid werkstuk dat consistent is bijgehouden en blijk geeft van opmerkzaamheid van de auteur. Door zijn werkzaamheden als caféhouder kwamen veel dingen hem ter ore. Dit tezamen met zijn brede maatschappelijke belangstelling maakt zijn kroniek tot een belangrijke bron voor historisch onderzoek. Daarnaast is het een zeer lezenswaardig werk dat het verdient om in gedrukte vorm vastgelegd te worden. De originele kroniek bestaat uit twee delen en beslaat de periode van 1877 tot en met 9 mei 1938. We gaan verder met 1934 in deel twee van de kroniek. De Stichting Hoochhoutwout neemt elk jaar een deel op uit de kroniek.
Verantwoording
Gekozen is om een groot aantal zelfstandige naamwoorden zonder hoofdletter te herschrijven, om ze te kunnen onderscheiden van namen en duidelijker te zien waar een zin begint. Hier en daar is de interpunctie gewijzigd, zodat duidelijker wordt hoe de zin loopt en eindigt. Spelfouten zijn vrijwel overal intact gehouden, zodat men nog het eigen karakter van Schermers liberale beleving waarneemt. Om het ontbreken van het pondsteken, zoals dat werd gebruikt door Schermer en anderen in zijn tijd, in de huidige tekstverwerkers te ondervangen maken we gebruik van het teken voor het Engelse pond (£) hoewel we ons realiseren dat dit niet het juiste teken is. Ter wille van de leesbaarheid hebben we de tekst opgedeeld naar de maanden en daarnaast is hier en daar een ontbrekend woord(deel) geplaatst tussen haken, bijvoorbeeld in 1877: k[oeie]; 1878: na[ar]; 1893: contreb[u]sie. Wat tussen haken staat, is oorspronkelijk op die wijze door Schermer toegevoegd. Verduidelijkingen van de redactie zijn ingevoegd tussen accolades.
Het jaar 1934
Januari
Het is een mooie dag weer, een beetje dampig, den schapenwol is nu 70 cent kilo. 4 Jan: tot burgemeester van Alkmaar benoemd jonkheer F.H. van Kinschot, burgem: van Zuid-Laren, 34 jaar, van geen politieke richting. Tot burgemeester van Kolhorn of Barsingerhorn, den secretaris van dien plaats: G.G. Loggers oud 34 jaar: met veler toedoen. Hij is opvolger van K. Breebaart Dzn. Tot notaris te Grootebroek benoemd Th: P. Jansen, cand: not: te Elsl[oo] F[ries]land. Leipzig: 10 Jan: is Marinus van der Lubbe: in Duitsl: door een valbijl zijn leven ontnomen: rijksdag br[and]stigter; des ’s morgens om 8 uur. Van af 1 jan: 1934: tot 31 dec: 34 mogen in N[oord]-Holland, voor den veecentrale gemerkt worden 114.000 stuks. Ook eisen zij vrouwl: nuchter kalven. Het miljoenenschandaal in Frankrijk: Staviskij schiet zich dood, en heeft een verzegelden brief aan zijn vrouw achter gelaten, en is bij den documenten gelegd: waarin stond vermeld: Lieve Vróúw; dit is den besten weg, om U te redden.
Stavisky met vrouw.
15 Jan: den centrale heeft 10.000 varkens aan Rusland verkocht. Den politie van Wieringen en Wieringermeer en Anna Paulowna heeft een dievenbende gepakt; zijnde woonwagens bewoners aldaar; auto’s met goed daaruit gehaald; dekens, alle soort kleeding, en ook geslachte schapenbouten. En ook te Medemblik 2 woonwagens lieden gesnapt, en die hadden een huiseigenaars als maat; ter verberging. 14 Jan: overleden Jn Ligthart, schipper te Schagerbrug, oud 62 jaar; die heeft meer dan duizend koeie[n] voor mijn gevaren; hij heeft een auto ongeluk gehad, en is weer op den been gekomen; maar nooit is hij Jan meer geweest. 14 Jan: Jn Groen van Aarswoud, overl. Ons oude musicus; oud 81 j: In [het] N[oord]- Holl[andsch] Dagblad van 18 jan: staat vermeld, als dat Van der Lubbe 60.000 mark zou ontvangen, met den verzekering, dat hij binnen 8 maanden in vrijheid zou worden gesteld, mits hij den schuld op zich nam; den borst is ........ Er leefden in Duitsl: onder den nationale socialen heel anderen gevoelens, dan in [’t] buitenland. Van 17 op 18 Jan: van woensd: op donderd: des ’s nacht[s] 2 boerenplaatzen verbrand te Lutjewinkel, den eersten van Sm Vetman en daarnaast van A. Nobel, oorzaak onbekend, het was een vliegenden wind; beiden zijn verzekert. 17 Jan: is den directeur van den zuivelfabriek te Lutjewinkel overl: Pieter Jensma oud 52 jaar, te Westerfeld verascht: veel belangstell: Duitsl: weigert deel te nemen a/d vergadering te Cenève. Dimotrop blijft gevangen vooreerst; ((wordt ook verdacht.)) Engeland bouwt voor 100derden miljoenen aan oorlogsschepen. Dond: 18 Jan: ’s avonds 10 uur brand in Obdam bij J. Zwagerman in den boerderij, tevens bakkerij, en sloeg 400 meter verder, op een groot boerenhuis van eene Veld, door 3 gezinnen bew: den andere door twee, alles verbrand, oorzaak onbekend: goed verzekert 25 à ƒ 30.000. 17 Jan: een scheepsramp onder Texel; gestrand, met 10 koppen aan boord, allen verdronken; een Engels vaartuig Oakfort. 27 Jan: uit Frankfort: een kwart van ’t Duitse volk, leeft van ondersteuning. Maand: 29 Jan: in het N[oord]-H[ollandsch] Dagblad meldt [men] dat er nog 97 Pauselijken z[ou]waven in leven zijn, ((ook wordt den z[ou]aaf Pieter de Jong uit Lutjebroek nog herdacht.
Februari
1 Feb: in het jaar 1933 zijn in den Vereennigden Staten van Amerika; ruim 29.000 menschen door auto’s om ’t leven gek[omen]. Den ƒ 100.000 gev[allen]: op no: 19308; ook te Winkel. Het is n[oord]-o[osten]wind, en heel koud: Ms van Ree; en Nellie van Wijk gaan samenwonen te Alkmaar, zij waren, als hoofd der school te Aarswoud. Parijs het kabinet Daladier saamgesteld; hij zelf houdt den portef[e]ullie van buitenlandsche zaken. Hitler, rad[icaal] socialist, is een jaar aan ’t bewind, en o, het klinkt zoo mooi in Duitsl: maar [ze] krijgen weinig te eeten. Het vee is niet duur, vette 25 à 30 c £: spek 18 à 19 cent £: bloembollen, niets waard en [er] moeten velen verbrand worden. 7 Feb: vriezen en weer dooien. 7 Feb: woensd: Ariën van Twijver, den beroemden veiler en lotendebietant, in den oudderdom van 79 jaar te Alkm: overl: Den 7d[e] Feb: heeft menister Dadelier [van] Frankr: om bloedvergieten te voorkomen, ontslag moeten nemen. Zoo 11 Feb: is Ms Groot van Aarswoud overl: 84 jaar; [hij] heeft het laa[t]st op ’t kantoor, van not: De Boer gewerkt. Mn Deutekom Aarsw: ook overl: oud 85 jaar, metselaar. 10 Feb: groote revolutie in Oostenrijk, sociaalen en commenisten, gaan vechten tegen den regeering, soldaten en polietie. Ook Japan is tot den oorlog bereid, zoo wel als Rusland. 17 [Feb:] opheffing der kaasfabriek te Schagen, op den Loet, gaat aanvoegen bij Haringhuizen. Mijn wol verk: aan Sledde[n]s 65 c kilo. 18 Feb: koning Albert van België, bij het rots beklimmen onder Namen, door een val, des avonds 5 uur gedood; oud 58 jaar.
Koning Albert.
Den drie Bulgaren vrijgesproken, doch Goering z[e]ijt dat Dimathrof moet in den gevangenis blijven, het is beter hem op te hangen! In Oostenrijk weeder zoo wat vrede, en moeten voor den regeering bukken, vele dooden. Den schapenwol 75 c kilo, doch den laa[t]sten wordt weder vast gehouden, en hebben ze nu in 1935 nog. P. Vet te Hoogwoud overl: oud 70 jaar woensd: 21 Feb: Vrijd: 23 feb: is koning Leopold III van België beëedigd. 26 Feb: domine[e] Jn Rooker overl: te Graft, oud 63 jaar. 27 Feb: den drie Bulgaren, vrij uit den gevangenis, te Duitsl: te Moskou per vliegtuig aangekomen; mr Goering geeft ze vrij: Dimotrof: en Popoff: en Tanef.
Maart
4 Maart: P. Koorn Benningbroek overl: oud 62 jaar. Op 5 Maart: staat den boerenplaats van D. v.d. Oord te Barsingerhorn gr: 24-4-10 h.a. in bod op ƒ 26.525,10 plus ƒ 50 lasten per h.a.: is gek: door V. Kai Hauwert 500 verhooging. 12 Maart is in den Wieringermeer een Joods dorp gesticht met 120 Joden “ook met geld”, een colonie voor Slootdorp voor landarbeid.
Gemeenschapsgebouw Joods werkdorp.
Italië: de drie te Rome, overeenstemming: Dol[l]fus[s]; Mussolini; en Combös. Zat: 18 Maart namidd: donder, bliksem en sneeuw, regen. Dinsd: 20 Maart is h[are] m[ajesteit] den koningin, moeder, om kwart voor 8 uur ’s morgens overl: Emma was 76 jaar; eerder getr: met Willem III en is te Delft eene week later aldaar bijgezet.
Koningin Emma.
20 Op 21 Maart den wind zuid tot west, met een zacht regentje. Aarswoud: den dansenden boer P. Grootes den burgemeester lastig geweest, met den kinderen te verwijderen uit ’t café, en krijgt 4 maanden: ’t loopt uit op voorwaardelijk. Den laten tent[oon]stelling 19500 verk: van den 25000 “anders tekort”. Den maand maart is droog geweest, en veel oostenwind, en nachtvorst, wind en koud: (doch veel hazen).
April
Maand: 2 April, den 2de Paaschdag een auto ongeluk te Hoogwoud; des namiddags ruim een uur; 2 auto’s rijden elkander, rechts in den vlank, op den 4 sprong, eene Ruiter van Werverschoof komt van uit den Gouw, en Honing van Winkel komt uit Zuidend, den eersten een oude, en Honing een nieuwe; beiden verzekert; Geertje Ruiter, en Floor zaten in den laa[t]sten, wat bezeerd, toch goed afgekomen.
Ongeluk viersprong.
Zondagavond 8 April 9 uur brand te N[ieuwe]-Niedorp, in den plaats en sloeg over op den plaats van Jn Stammes, bewoond door Nico Stammes, geheel afgebrand, oorzaak onbekend. Maand: 16 april den burgemeester van O[ude]-Niedorp geïnstal[l]eerd; B.J.F. Sutman Meijer, van daar na[ar] den H[eer] H[ugo]waard, in den plaats van Van Slooten. 12 April is J.H. Avis beëdigt als burgemeester van Midwoud; in den plaats van zijn vader. Woensd: 16 April W. Bakker van den Gouw H[oog]woud, wat sneeuwklokjes gekocht en gerood voor 75 contant. 17 En 18 Ap: onweer, hier en daar den bliksem ingeslagen, het was koemarkt in Alkmaar. 28 Ap: Mtje Appel Spaander Hoogw: overl: 65 j[aar]. 28 Ap: Mtje Stam Pijper te Opmeer overl: 79 jaar.
Mei
11 Mei: Mt Leeuw Opmeer begraven 83 jaar, timmerman. 12 Mei: alle dagen prachtig weer, veel gras, alles is weelde behalven den prijzen der producten, kaas 16 à ƒ 20, vleesch 26 à 30 c £, spek 17 à 18 c £, eijeren 2 à 2½ cent, groenten roode kool 2 à ƒ 3 witte en deene 1,50 à ƒ 3, kalfkoeie[e] 30 c gelde[n] 20 à 23 cent £ groeikracht. Land wordt er weinig verkocht.
Juni
5 Juni: het is heel droog, en koud in vele landen, en alles geld[t] veel te kort, en ’t gras is bij velen schaars, en er wordt dun hooi gemaaid; of heel matig! 5 Juni: den eersten harddraverij te Opmeer gehouden, prijzen ƒ 300-175-100-25 gulden: er hebben geloopen 21 paarde[n] maar zij kunnen lang niet toe komen. Verloofd, zoo als men zegt, prinses Juliana met een prins van Noorwegen (was prins Bertil van Zweden, gerucht bleek niet waar, red.). Don: 21 Juni den langsten dag, en [we] kregen in dien nacht een regentje uit z[uid]-west; zonder onweder. Het was altijd maar droog geweest, met buiten wind; het gras is op, en er wordt dun hooi geteeld. Verloting te Opmeer, hoofdprijs 2 paarden, door een zoon van Cn Ros van Abbekerk.
Uitslag loterij harddraverij.
Maand: 25 Juni, een lekkeren regen ’s morgens, met wat onweder. ((kermis H[oog]woud)). Zat: 23 Juni: is No de Boer van Hoogwoud: not: zoon gslaagd voor ’t examen ingieceur a/d h[oge] school, te Delft. Den wed: Sm de Jong: Aachtje Timmerman, wonende te Heiloo, heeft zich laten verdrinken, in den ringsloot te H[eer]-H[ugo]-Waard: 68 jaar: is te Hoogwoud begraven, Harm woont op een boerderij van haar, alhier, heeft veel geld, moest veel betalen, den huur van ’t land moest volgens den wet, den helft minder, en kon daar niet doorbei[j]ten; geen kinderen: maar geldziekte. 28 Juni: weder geregend: vet vee 27 à 30 c £, spek 15 à 16 c [£]; wol 60 c kilo. Zat: 30 Juni: landverraders in Duitsl: worden on[t]dekt en onder het bewind van Hitler gevangen genomen, en gefucileerd; en zijn er 60 tal personen, doodgeschoten.
Juli
Dinsd: den 3 Juli is prins Hendrik van Nederland, na zijn maaltijd om 1 uur te gebruik[t] te hebben, en zich ter ruste begaf; ongesteld geworden, en is half twee overl: oud 58 jaar. De koningin was ten Huize den Bosch, en Juliaantje, was na[ar] Engeland.
Prins Hendrik.
Zat: 7 Juli instal[l]atie van den burgemeester van O[ude]-Niedorp, C.G. van Baar, van Purmerend. Juli: Duw[er]tje Groot overl: vrouw van Cn Zuurbier, te Opmeer oud 76 jaar; onverwacht. Cn Smit veekoopman van Alkm[aar] overl: oud 50 jaar: zat dood in ’t spoor te Oosthuizen. Duitsl: heeft groot gebrek aan aardappelen. Woensd: 11 is prins Hendrik begraven. Zat: 14 Juli een beste regen, dag en ook ’s nachts. 13 Juli P. Druif Cnz van Opmeer overl: oud 79 jaar; is van den trap gevallen, en den volgenden dag overl[eden]. Familie De Ruiter, 100 jaar koster van den N[ederlands]-H[ervormde] Kerk te Hoogwoud; nu is K. de Ruiter van Hoogwoud, weder opvolger geworden, voor zijn vader Wilm, die dat 48 jaar is geweest, salaris ƒ 400 en vrij wonen. Woensd; 26 Juli den rijkskanselier van Oostenrijk, doodgeschoten, het was: Dol[l]fus[s]: opvolger is Schuschnigg, vriend van Mussolini Italië. 27 Juli beste regen, [’s] middags.
Dollfuss.
Augustus
Dond: 2 Aug: is den rijksprecid[ent] Von Hindenburg, van Duitsl: om 9 uur overl: oud 86 jaar; in den plaats is benoemd Adolf Hitler als rijkskanselier van Duitsl: hij is R.K: en Paul von Hindenburg was protestant.
Paul von Hindenburg.
12 Aug: is te Hoogwoud overl: J. Otte oud 84 jaar, was thuis bij P. Davidzon te Hoogwoud. 13 Aug: overl: Sm Komen 75 jaar: te Aarswoud. ((13 Aug: beste regen.)) gewaslijk weer. 19 Aug: is den oudsten inwonenster van Hoogwoud overl: Jestje Bos, wed: Rm d[e] Boer, oud 92 jaar en 9 maanden. 27 Op 28 Aug: is den nacht om 20 m[inuten] voor 3 uur, uit een zoom[ersen] lucht, 3 bliksem stralen gevallen, zonder regen, waarvan den 2de straal den boerderij van Nic Laan aan Z-Pade te Opmeer trof, en alles in vuur en vlam zette. Dit is nu den derden maal, dat dien plaats verbrand[t]: 2 maal [hebben] zijn kinderen, met lucifers, op zolder gespeeld. Den eersten verdekkerde molen, in N-Holland is dien van den Lagenhoek, te Hoogwoud.
September
Zaro Agha met krantenartikel.
Den oudsten man ter wereld, is in Turkije overl: 146 jaar; dit werd niet aangenomen: maar is vervolgens, in den courant van Schagen: zat. 1 sep., zijn levensloop bevestigd en is waar. Hij heet Kristian Drakenburg, is te Stoomstad, aan den westkust van Zweden geboren, en zijn levensgeschiedenis staat in dien courant vermeld, en is 146 jaar geworden.
Olfert haalt hier twee personen door elkaar. Drakenburg overleed al in 1772. Agha is op 29 juni 1934 in Istanboel overleden. (red.)
Sep: geeft mooi weer; het is wel wat droog en warm, maar toch groeizaam. Maar veel menschen hebben geen drinkwater. Zat: 15 Sep: een vreeselijk ongeluk te Schoorldam: den stoomtram van Alkmaar rijdt bij dien overweg een auto ten pletter, waarin 4 wielrenners zaten, die gerend hadden in Friesland; 3 werden terstond gedood: Klaas van Nek Amst[er]d[am] N[ieuwer]-Amstel 23 jaar; no: 2 Sam Hoevens van Am[sterdam] die leeft nog, maar is zwaar gewond, het waren allen jonge krachten.
Foto omgekomen wielrenners en de verbrijzelde auto.
Oktober
Woensd: 3 Oct: is te Opmeer overl: Hk Timmerman, “oud schipper” oud 89 jaar. Woesd: 3 Oct[ober] overl: D. Spanjaard 68 j: groenteboer te Opmeer. Zond: 14 Oct: om tien [uur] ’s avonds los onweer, den kerk R.K: te Alkmaar getroffen, den toren in brand, maar toch geblust. (a) De kerk te N[oord]-Scharwoude “bij A[l]kmaar” geraakt, en verbrand. Den plaats van P. Ruiter getroff: en verbrand, 2 koeie[n] ook. Tn Kaier komt om 10 uur van Den Gooren; “harddraven” en krijgt te Opmeer een ongeluk; paardje aan den hol omdat den kar vast liep tegen z[o’]n wegpaal: en loopt met lichgaam een paal door den midden; geraakt in dien vaart te water; en is den volgenden morgen dood. Koning Aleksander van Spanje op het station in een spoorwagon doodgeschoten, en nog 3 personen; den moordenaar is gevat, en aldaar gedood. Hij behoorden tot een moordenaarsbende.
Hier vergist Olfert zich weer. Het was koning Alexander I van Joegoslavië die, met drie anderen, in Marseille Frankrijk werd doodgeschoten. Niet in een spoorwagon, maar in een open auto, die tussen twee rijen publiek reed. Er raakten ook agenten en omstanders gewond door kogels van de dader, Petrus Kalemen, een Kroaat. (red.)
Alexander I van Joegoslavië.
14 Oct: ook nog een getroffen, en verbrand te Haringcarspel van Roozendaal. Vrijdag is Cn Groot, in Den Weere onder Abbekerk, begraven: oud 64 jaar; dat was 19 oct[ober]. 15 Oct: den burgemeester van Obdam geeinstel[l]eerd. In Oct: den boerenplaats a/d Langereis van den erven Sm de Jong en Atje Timmerman publiek verk[ocht]. Huis en 18-80-1: h.a. weiland, gekocht door P. Vlaar van Hoogwoud voor ƒ 28.712 en 1-78-60 h.a. gekocht door K. Schuurman uit de Kaag Spanbr: voor ƒ 1.839,58. Den volgenden dag is dat van Kieft a/d Langereis ((hij was daar huurder van)) publiek gepresenteerd, groot 5-47 h.a. en huis; dat is opgehouden op ƒ 8.727 door den eigenaars, den wed: Zwemmer, van Obdam. Verhuring van het kerkeland te Aarswoud, alle huurders het land behouden voor den helft minder, en voor 3 jaar lang.
November
1 Nov: den wet op het slagtvee met 10% verminderd den axijns. 14 Nov: J. Kieft van den Langereis, ((H[oog] woud)) wegens fa[il]lissem[en]t zijn die weggemaakt, en hebben hem in Alkmaar gepakt, en 2 dagen opgesloten. Woensd: 14 Nov: voormarkt te Hoorn 1634 stuks vee, prijzen laag 15 à 20 c £ groeikracht, vaarzen 13 à 18 c weinig aanwezig. Dond: 22 Nov: den plaats bewoond door C. van Diepen te Hoogw: publiek verk: groot 12-81-10 h.a. opgehouden op ƒ 29.999,50. Het was in oct: den gehelen maand mooi weer tot ook half nov: somerweer. 30 Nov: den plaats van Cn Druif te Oostwoud publiek verk[ocht]; no. 1: huis, schuur, groot 20-97 a[re] Ab Druif aldaar voor ƒ 4.640,49; no. 3: 1-92-30 P. Druif ƒ 4038,30; no. 4: 2-23-60 h.a. K. Clai [te] W[ester]blokker voor ƒ 4.337,84; no. 5: 2-43-60 h.a. P. Druif 4.972; no. 6: 2-38-70 h.a. Jn Koster te Alkm[aar]: voor ƒ 4.105.64; no. [7]: renteniershuis, schuurtje en erf 1-80 a[re], koopers K. Leeuw [te] Sijb[ecarspel], C. Smit [te] Oostw[oud], D. Weeshof [te] Oostw[oud] voor ƒ 1.890, en ten verzoeke va A. Druif een werkmanswoning en schuur en een perceel weil[and] groot 7-46- 55 h.a. tezamen opgehouden op ƒ 18.520.
December
5 Dec: Jn Schoon te Medemblik den bekenden harddraver overl: oud 69 jaar. Vrijd; 7 Dec: domine[e] Hamelton van Sijbecarspel overl: 57 jaar. 7 Dec: Atje Krap vrouw van F. Groot van Hoogwoud overl: 69 jaar. 7 Dec: Jb Schermer Hrdzn van Hauwert 9-18 h.a. weiland met huis in Den Zak Van Hauwert voor ƒ 14.000 ruim. 14 Dec: alle dagen mooi weder. Er gaat thans alle weken een hoop kalfvee weg, voor den regeering, allen kleine tanden ’t meest vaarsen, voor den dood. Er moet zoo ik meen 1½ miljoen doodgemaakt voor blikjes vleesch: ((Ze doen maar!!)) Het is dit jaar een groene Kers[t] met mooi weer, wel eens wat damp, veel menschen wat droezig. Ik zelf ook, blijf maar wat in huis. Olfert en Antoon Schermer i[e]der een winterjas gekocht, een goede. Dond[erdag] 27 Dec: den stadsschouwburg verbrand te Arnhem ’s morgens om 7 uur. O.Z.O.b:Z. Hapara Khuit, de oudste aardbewoner overl: 152 jaar uit Suchum[i], de hoofdstad van Abs[c]hasië c[um] C[e]orgië Rusland.
Dit kan ook niet kloppen, in september overleed de oudste aardbewoner, die toen ‘pas’ 146 jaar was. (red.)
Hitler krijgt van zijn kant oppecietie. Verkooping van den baan, der stoomtram Schagen vanaf den coupure der Westfriese dijk, met den daarop gestaande gebouwen enz[o]v[oort] tot aan het station van Warmenhuizen, is bij afslag verk[ocht] voor ƒ 12.744 door 12 koopers Joh P.H. Blaauboer van Schagen, den anderen uit den Zijp[e], en Sn Maarten.
Laatste tram op station Schagen.
Wanneer de zon zijn licht sloot, zouden wij dat eerst 8 m[inuten] en 18 sec[onden] later bemerken, de zon staat ver van den aarde af. Maandag 31 Dec: rijdt den tram van Schagen tot [Van] Ewij[c]ksluis zijn laa[t] sten rit. Vele[n] rijden mede om afscheid te nemen. Op het station Schagen gekiekt: staat D. v.d. Gracht in zijn witte werkjas voorop; maar [hij] wordt nu overgeplaa[t] st na[ar] Amsterdam aan het spoor.
