De chroniqueur Olfert Schermer

Een legendarische dagboekschrijver

Bewerking door Erik Mooij, Louis Groen en Niek Dekker

Dit is het twintigste deel uit de door Olfert Schermer geschreven kroniek.

Vanaf onze uitgave In het verleden ligt het heden uit 1999 tot onze uitgave van vorig jaar Ieder ’t Zijne, hebben wij de jaren 1877 tot en met 1934 gepubliceerd.

De kroniek is een zeer uitgebreid werkstuk dat consistent is bijgehouden en blijk geeft van opmerkzaamheid van de auteur. Door zijn werkzaamheden als caféhouder kwamen veel dingen hem ter ore. Dit tezamen met zijn brede maatschappelijke belangstelling maakt zijn kroniek tot een belangrijke bron voor historisch onderzoek. Daarnaast is het een zeer lezenswaardig werk dat het verdient om in gedrukte vorm vastgelegd te worden.

De originele kroniek bestaat uit twee delen en beslaat de periode van 1877 tot en met 9 mei 1938. We gaan verder met 1935 in deel twee van de kroniek. De Stichting Hoochhoutwout neemt elk jaar een deel op uit de kroniek.

Verantwoording

Gekozen is om een groot aantal zelfstandige naamwoorden zonder hoofdletter te herschrijven, om ze te kunnen onderscheiden van namen en duidelijker te zien waar een zin begint. Hier en daar is de interpunctie gewijzigd, zodat duidelijker wordt hoe de zin loopt en eindigt. Spelfouten zijn vrijwel overal intact gehouden, zodat men nog het eigen karakter van Schermers liberale beleving waarneemt. Om het ontbreken van het pondsteken, zoals dat werd gebruikt door Schermer en anderen in zijn tijd, in de huidige tekstverwerkers te ondervangen maken we gebruik van het teken voor het Engelse pond (£) hoewel we ons realiseren dat dit niet het juiste teken is. Ter wille van de leesbaarheid hebben we de tekst opgedeeld naar de maanden en daarnaast is hier en daar een ontbrekend woord(deel) geplaatst tussen haken, bijvoorbeeld in 1877: k[oeie]; 1878: na[ar]; 1893: contreb[u]sie. Wat tussen haken staat, is oorspronkelijk op die wijze door Schermer toegevoegd. Verduidelijkingen van de redactie zijn ingevoegd tussen accolades.

 

Het jaar 1935

Januari

In Engeland zijn met den Kerstdagen in 1934 187 persoonen op den openbaren weg gedood. Auto In 42 weken zijn daar 6.098 pers: gedood, en 196.672 gewond. Rotkreupel, en schurft, kan in een dag genezen worden, door D. Dam Stationsweg te Schagen. Overl: te Hoogwoud Cn Beets 87 jaar, begraven 7 jan[uari]. Met 1 jan: kan men “zonder getuigen” aangifte doen van een geboorte, en sterfgeval, op ’t secretarie. 8 Jan: den Eersten Kamer neemt den wet aan, met 26 tegen 17 stemm: om tot het verleenen, van ontslag aan den gehuwden onderwijzeres “en ook ambtenaarres”. Er wonen thans, op dezen aardbol 650 millioen blanken, en eenduizend 350 millioen, andere menschen te zamen 2 miljard menschen. Als burgemeester van Winkel, is vanaf 1 feb: benoemd Jac: M. Zwart, van Ooststellingwerf, prov[incie] Friesland. 15 Jan: biljartwedst[rijd] H[ollands] N[oorder] Kwartier, 4 van uit H[oog]woud: Veerman, H. de Boer, Jb Schermer, en Laan Winkel gespeeld; bij Wit, te Het Zand; H[oog]w[oud] gew[onnen], 10 part: tegen 6 part; Veermans h: serie 35: H. d[e] Boer 23. 13 Jan: had den stemming plaats, in ’t Saargebied “dat steeds 15 jaren door den Franschen was bezet geweest”; of den Saargebieders Duits, of Fransch wilden stemmen. Het is met 91% weder na[ar] Duitsl[and] gegaan, “dat was ook wel om vrede te bewaren”. 539.542 Gerechtigd tot stemming, 528.005 uitgebr: en 476.089 voor D:land: zonder opstootjes. Woensd: 16 jan: verk: van huis erf en weiland groot 4-40 h.a., kooper J. Blauw “bij opbod”, te Hoogwoud voor f. 7.100. Het was van T. Wijnker, en ligt aan den N[oorder]-Pade. Vrijd[ag] 18 jan: komende uit Leeuwarden; het eerste ongeluk; dat vreeselijk afloopt, in den W[ieringer] meerpolder bij den Terp, “een kruisweg”; 4 kooplieden, maakten daar een botsing, en lieten allen het leven daar “zonder het water”, het waren C. Schreuder van Watergang, C. Hooiberg van Purmerend, Kl. Box [van] Ilpendam, en C. Kleiterp uit den Beemster, “welken een auto reed”; allen waren gehuwd: zij reden zegt men 95 k.m. [per uur]. Den anderen waren C. Koegelberg lichtgewond, en C. Hoekstra, ongedeerd, die reed met een zware 6 pe[r]s[onen]auto; den anderen was wel te licht, tegen deze zwaren. Dond: 24 jan: den kipeijeren 1.80 à 2.20. Het is zulk zacht weer en geen wind, den douwwormen liggen ’s morgens bij paren op den grond, zoodat allen kippen liggen. Den auto ongelukken in Amerika, in 1934 was 36.000 dooden ieder kwartier 1 doode, en om den 3 ceconden 1 gewonde, het is 16% meer dan in 1933. Dond: 31 jan: maakte J. van Hoezen, van Enkhuizen, oud 95 jaar, een luchtreisje van Amst[er]d[am] naar Vlissingen.

     

Februari

Vrijd: 1 feb: mr v[an] der Laan uit Leiden, had te Wognum een lezing geh: over bloemb[ollen]; den huisreis was, dat den c[h]a[uf]feur te H[eer]-H[ugo]-Waard tegen een boom (op reed) waarbij Van der Laan den dood vond. C[h]a[uf] feur geen last. Zondag 3 feb: een weinig vriezen uit n[oord]-o[osten] maar 2 dagen, en weder dooi, geen winter gehad. 3 Feb: overl: te Schagen, den heer Cn Waiboer Albzn 76 jaar. In China, Sjan[g] hai, wordt den eersten kunstijsbaan gemaakt. Hondenbelasting te Hoogwoud ingevoerd van 3 tot f 6. Den burgemeester van Hoogwoud, noemt den heeren van Den Vier N[oorder]-Koggen “pietluttig”, ze zitten maar wat te kletsen in ’t Koggenhuis, en doen geen daadzaken. Maandag 4 feb: insta[l]atie van den burgemeester te Winkel, den wele[d.] heer Zwart, des namidd: 1½ uur Leekerweg te Winkel. P. Luiken opent een timmerwinkel in den Boekel te Hoogwoud; voorheen den 1[ste] woning van den doctor (Van Zelm). Vrijdag 5 januari: kwamen den eersten boeren, zich vestigen in den polder (den Wieringermeer) voor eigen bedrijf te pachten. (dat ’t hun welga.) 6 Feb: vriezen uit een oosten 4 dagen, en weder dooi. 6 Feb: Jan Zijp van Abbekerk benoemd tot burgemeester van dien plaats, en valt voor zijn vader in. Dit is nu den vierde maal, dat den gem: Abbekerk door eene burgemeester Zijp, uit denzelfden stamgenoten wordt bestuurd. Wilents, uit den doodstraf tegen Hauptman, in den zaak van Lindberg[h]s babbi[j], maar tekend appèl aan. 16 Feb: den heer Willegers te Steenbergen 100 jaar. 18 Feb: in Japan 5 vlie[g] tuigfabrieken verbrand, met 800 vliegtuigen, die daar vervaardigd werden. Zond: 17 feb: O. Kuiper van Oudendijk oud 47 jaar, rijdt onder Purmerend, met z’n motor, een wandelaar aan, eene zekeren Tom genaamd, uit Kwadijk, en [Tom] is terstond dood, en hijzelf ligt te Purm[eren] d in ’t gasthuis. (is beter ge[worden]). Vanaf 15 tot 21 feb: heel veel harden wind, al den dag is het haast storm, vooral zat: avond 16 feb: zwaren winddrukking, bij Cn Donker a/d Paad te Hoogwoud, werd eene heele schuur verzet, en ruim 500 pannen eraf; een zinken kap van den W.C. werd opgenomen, en door den glazen deur van den boerderij gesmeten, den menschen waren verlegen. 27 Feb: is den openbare school aan Langereis gem: Hoogw: publiek verkocht voor f 1.480, gekocht door P. Blankman Langereis.

         

Maart

1 Maart is den wind stil, en dit was een echte zomersen dag. Zondagnacht 3 maart werden 2 muzicanten, op den fiets, door een auto aangereden, en Tobias Koordes WmZn oud 37 jaar van Stn Maarten gedood, en J. Kos van Langedijk bleef gespaard. Koordes was geh[uwd] en vader; z’n vrouw was eene Bouma; 2 auto’s passeerden elkander. Maand: 4 maart, [in] Grieke[n]land gaan den inwoners tegen den regeering aan ’t vechten, er vallen heel wat dooden. Dond: 7 maart is notaris De Boer van Hoogwoud aldaar 40 jaren notaris. En heeft f 300 geschonken aan het crisuscomieté aldaar in bonnen, die zij in den gemeenten kunnen verkoopen. Maand: 18 den algemeenen dienstplicht in Duitsland ingevoerd. 18 Maart, Griekenland heeft den strijd moeten opgeven, zij hadden tekort aan alles. Tot heden toe in maart veel zon en droog weder, het vriezen is weinig, den bouw is zoo droog, en alles meelaarde, het bewerkt prima, en licht. 20 M[aart]: binnenwind: o[ost]-z[uid]o[ost], een weinig water, en binnenwind. Den besprekingen met Duitsl[and]: Hitler en consorten, door den Engelschen menister Jah Simon, en Eden, ook Moscou daarin begrepen, uite eerst heel aardig, dien bespreking voor den schikking, en den vrede. Maar is toch op niets uitgekomen; Hitler blijft stokstijf met den bewapening doorgaan; en wil er aan winnen (Maar den poletiek: kan men niet bij.) 26 Maart: Ar[ië]n Groen watermolenaar van den Lagenhoek, te Hoogwoud: is alhier overl: den 4de apr: oud 81 jaar.

   

April

Dond: 4 april al 3 dagen koud en nat, en sneeuw; den 5den den geheelen dag sneeuw, en n[oorden]-wind. Den kaas geld[t] f 13 à 15 de 100 £, vet vee 24 à 27 c £, een best 30 c, spek 20 c £, vette schapen f 16; overh: 9 à f 13, biggen duur f 17 à 19, eijeren 2 à 2,75 c, den kaas vandaag 10 à f 12. 5 April: Antoon Schermer Jbzn al zijn tanden en kiezen van (boven) laten trekken, bij dr De Vries Sijb[ecarspel]. Zat: 6 april den vrouw van Cn Schilder te Hoogwoud, overleden Mtje Comme[n]deur oud 67 jaar. 10 Ap: vele dagen regen en wind. 10 Ap: veetentoonst: te Schagen, er is veel wind; prijzen, een goed beest 30 cent ’t £. Ook van 25 à 27 c £. Alkm: voorj: markt, aanv: 1877 stuks: vorig jaar 2778 stuks. Woensd: 17 ap: stemming voor den provincie. De Staten in Ned[er]l: [zijn] rechts gebleven; den nieuwe partij heel wat stemmen. 17 April is D. Breebaart, burg[e]m[eester] van Callantsoog (9 jaaren), benoemd in den Zijp[e] als burg[e]m[eester]: 1 mei in func[t]ie, is 39 jaar oud. 29 Ap: veemarkt te Hoorn. Koeie[n] veel aanvoer, en f 20 minder dan vorig jaar. Almaar n[oord]- o[osten]wind en koud, vorst tot 13 mei. Eindelijk een mooie regen uit ’t zuiden, met wat onweder.

Mei

In den Schager Courant van 8 mei: staat te lezen dat dit jaar den R[oomsch]-C[atho] lieken in den Vereennigde Staten van N[oord]-A[meri]ka met ruim 200.000 in verme[er]derd en telt nu ruim 20½ miljoen Cat[h]olieken. 6 Mei v[oor]j[aars]markt te Purmerend, aanv: 1817 stuks, vorig jaar 1448 st[uks]: handel stug, gelde k[oeien] 80 à f160, schotten 90 à f 120, pinken 60 à f 80, melkvee 110 à f 185. Don[derdag] 9 mei, is Ms Harm Smeenge, Amster- dammer. Hij was lid van den Eersten Kamer, van den liberale partij, overl: oud bijna 83 jaren. Maand: 13 mei: komen 150 Amerikanen den W[ieringe]rmeer bezichtegen, vanaf den bloementent[oon] stelling te Heemstede. 14 Mei water den koeie[n] voor ’t eerst nat. Maand: 13 mei is minister Marchant R[ooms] C[atholiek] lid geworden, tevens uit den vrijz: democratische bond getreden. (Den klok een uur vooruit) (na[ar] den bioscoop). 18 Mei: den aardappels voor den tweede maal afgevroren; het is nu tot 21ste koud en nat. Er lopen veel koeie[n] op kale weiden. 23 Mei: geeft den zon iets warmte, dan onweert het; en weer n[oorden]wind en koud. 21 Mei den zoon van P. Luik te Hoogw: rietdekkersjongen, van een huis gevall[en]: z[’]n pols gebroken, en een vinger en duim; toch goed terecht gekomen. 23 Mei: den N[eder]l[andsche] Spoorwegen in den eersten 4 maanden 5 miljoen minder ontvangen als in 1934. 29 Mei gemeenteraadverkiezing, lijst 1: W. Vijn 199 st[emmen]; L. Glas 107; J. Schoonewil 71; P. Bossen 80: R[ooms] C[atholieken]: C. Schilder 444 st[emmen]; C. Klaver 1; P. Groen en personen zoo veel zamen 470 st[emmen].

       

Juni

3 Juni: Janus Kuiper te Den Helder 60 jaar getrouwd. Hij was oud schipper op den reddingsboot aldaar en heeft zoo plusminus 500 personen van den dood gered. Hij was 17 jaaren, toen hij dat werk aanvaarden, en deed dat zonder salaris, en kreeg daarvoor 100 gulden per jaar, en [daarvoor] moest zijn vrouw den boot schoon houden. Pincster[en] 9 juni prachtig weer, den 2de dag, met den middag, almaar onweersbuijen, met veel water, en ook hagelsteenen, tot aan den avond toe . Er is veel gebeurd, en door hagel vernield. Zond: 9 juni een auto ongeluk te H[eer].H[ugo].Waard, een 5 persoonsauto bestuurd door N. Schotsman van Purm[eren]d raakt in den boomen, den wagen vernield, en een vrouw dood, mevr[ouw] Koppenhol uit Hensbroek, en den c[h]a[u]ffeurs vrouw ernstig gewond, en den anderen ook, oorzaak een defect aan den stuurinrichten[g], zij [hadden] een familiebezoek gedaan te Akersloot. Den junimaand is nat, en gewaslijk, het is zomer.

      

Juli

2 Juli den heer Oepkes van Terschelling, benoemd als hoofd der openbaren school te Hoogwoud. 2 Juli Cn Wever Hoogwoud overl: 77 jaar. Den bank te Wormerveer in juni door de directeur Schaap bestolen, voor 4½ miljoen, Schaap is aan den loop gegaan. Toch is [hij] later gevat, op het perron te Parijs, en is direct mede gegaan na[ar] Nederland. Was met f 5000 op reis gegaan, en had nog 4000 bij zich; 12 of 14 juli gevat. 16 Juli een slechte tijd, de kaas is van 12 tot f 9 gulden den 100 £, vleesch den beste koeien 23 à 25 cent £, schapen vette 17 à f 15, spek 17 cent £, jonge lammeren 5 à f 7, groe[n]ten goedkoop: aard: 2 à 3 cent kilo. Het hooi is thuis, veel geteeld, en best gewonnen. 16 Juli is Marie de Boer, dochter van not: De Boer te Hoogwoud, thuis gekomen uit Indië. Den polietie te Os[s] N[oord]-B[rabant] een onderscheiding erkend van den koningin, voor haar opsporen van den vele moorden, inbraak, diefstal, en den branden daar gepleegd, en overal, van nu af tot 10 jaren terug, door eene klub: Toon de Soep voorop. 26 Juli, het kabinet Colijn wordt gedwongen, en neemt zijn on[t]slag. En pro[f]vester Aalberse wordt opdracht verstrekt een nieuw kabinet te stichten; het gaat om behoud van den gulden, of devaluatie. Aalberse kan geen kabinet vormen; den koningin geeft opdracht aan Colijn, die neemt het aan, en is er mede klaar, met verandering van portef[e]u[il] les, en een menister er bij. K. Laan van den Pade te Opmeer van ’t hooi op den zolder gevallen, en moest daar 3 dagen liggen blijven op een bed, en moest toen na[ar] Alkmaar in ’t ziekenhuis. 29 Juli, Jo Kuiper en echtgenoote van Hoogwoud weder thuisgekomen op den stoomfiets vanuit Frankrijk: 14 dagen daar geloceerd.

Augustus

Het hoofd der openbare school Oepkens te Hoogwoud in aug: gevestigd; en heeft 25 aug: voor ’t eerst daar school gehouden, na den vacantie. 27 Aug: deze maand is heel droog, geen water gehad; ’t is heel dor, en den bouwerij niet best, te kort geteeld. 27 Aug: is den jongeheer Sleddens getrouwd: wolfabrik[ant]. 30 Aug: H. de Boer, notaris te Hoogwoud, [heeft] een onderscheiding ontvangen van den koningin: ook burgemeester Stapel van Sijbecarspel, en dr W. van Dam te Hoorn, rijkslandbouwleeraar in het proefstation Hoorn. Dond: 29 aug: koning Leopold en koningin Astrid van België vertoefden in Switserland, en maakten een autotochtje, den c[h]a[uf]feur zat in den auto, den koning stuurde zelf, deed een kijkje op den kaart, en geraakte uit den weg, tegen een boom en beiden sloegen op den grond, met noodlottig ongeluk was koningin Astrit derect dood, en den koning ernstig gewond, den koningin was 17 nov: 30 jaar oud, en [ze] hadden 3 kinderen.

Koningin Astrid.

 

September

3 Sep: den Bisschop van Haarlem overl: z[ijne] h[oogwaardige excellentie] J.D.J. Aencenent, oud 62 jaar. 3 Sep: dinsd: is ’t café Den Moriaan te Schagen publiek verkocht, bewoond door P. Baars (fa[il]liet) opgehouden door C. Dorbex, te Schagen hijpotheekhouder. 17 Sep: dinsd: den geheelen dag storm, en zware buien en ’s avonds onweer. Allen landen veel geleden door storm, den 25ste: nog eens storm uit een westen. Dond: 26ste: den kaas in Hoorn f 30: spek 27 c: k[aas] 22 à 25, schapen en lam iets hooger in prijs. (voor korten duur).

Bisschop Aengenent.

 

Oktober

Dond: 3 oct: den oorlog Italië tegen Abbasinië ontbrand. Italië vermoord[t] vele vrouwen en kinderen! (en te onverwachts aangevallen.) Vrijd: 4 oct: den plaats van Sm Kossen Z-Pade te H[oog]woud publiek verk: dit was voorheen den plaats, van mijn vrouw’s vader: den heer Jb Appel. A: boerderij, kapberg boomgaard en 13-38-35 h.a. weiland en een nieuw huis; met 2 druivenkasten, groot 28-45 a[re] stond alles tezamen in bod op f. 17.971: en werd gemijnd op f. 1.200 in slag; door Cn Schagen te Opmeer te samen f. 19.171 (weinig geld).

November

15 Nov: A.F. Kamp secretaris in W[ieringer]meer, tot burgemeester benoemd te Texel: en is in 1905 geboren. En 15 nov: ook den burg[e]m: benoemd in den W[ieringer]waard, den heer Daniël Kaan, uit den plaats; oud 40 jaar. Een mijsterie te Midwoud: daar den begraafplaats te klein werd, moesten den lijken, die 30 jaar begraven waren, ontruimd worden? Maar toen kwam men tot [de] ontdekking, als dat die lijken nog [net zo] gaaf waren, als dat zij begraven waren, ra, ra, hoe kan dit? Italië heeft Makale genomen. Maand[ag] 11 nov: A. de Ridder secretaris van den gem: Winkel in ’t Centraal Ziekenhuis te Alkm[aar] overl[eden] en werd in Veere Zeeland geboren den 21 sep: 1878. Dinsd[ag] 12 nov: veel vette koeien, beste schotten golden 18 à 20 c £ heel slecht. 7 Nov: is den boerenplaats van den erven: mvr A. Kool-Schoenmaker te Venhuizen publ: verk: huis schuur en 16-94-99 h.a. weiland, heeft in totaal opgebracht f 39.114 aan verschillende koopers. Firma Schaap te Worm[er]veer wordt 20% aangeboden door den schoonvader van L. Schaap f 123.000 en stort bovendien f 150.000 aan de crediteuren. In den courant N[oord]-H[olladsch]- Dagblad van 14 nov: werd den domine[e] J.G.B.C. predikant te Dokkum veroordeeld tot twee weken gev[angenis]straf wegens het uitroepen van ga den dienst weigeren, en een inspecteur heeft hij letterlijk genoteert: Broeders breek de kazernes af. 17 Nov: Nederl[ands] onafhankelijk[heid] herdacht, feestelijk; maar nu knijpen ze ons erger in eigen lands persoen: door grote heeren. Dond: 14 nov: verkooping van ’t land van den heer Cn Ursem te Hoogwoud: perceel 1 en 2 werden niet verk[ocht]: 3-4-5 groot 7-46-70 h.a. gek[ocht] door K. Bos te Opmeer voor f 17.772; huis en perceel 6-7-8-9-10 groot 8-37-65 h.a. gek[ocht] door Wm Klaver CnZ te Alkmaar voor f 17.691,40; perc: 11-12: groot 3-69-50 h.a.: opgehouden voor K. Ursem op f 7.000; doch later uit den hand verk[ocht] aan K. Braak voor f 7.000. 30 Nov: den plaats bewoond door J. de Wit te Schagerwaard door onweer verbrand: van zat[erdag] op zondag, het vee is gered; op 1 koe na; anders is alles verbrand.

December

Dec: de schapenwol 60 c kilo; 14 dagen heel nat weer. Er wordt veel inbraak gepleegd. 4 Dec: Stn Nicol[aas]feest voor den prot[estant]se kinderen te Hoogwoud: in den café van O. Schermer aldaar 113 kinderen: Ham van Midwoud is Stn N[ico] laas en Ln Davidson Zwarte Piet. Er is dezen winter heel weinig kool en groenten: duur. 10 Dec: Cn Ursem van Hoogwoud zijn laa[t]ste vette koeie[n] verk: 6 st[uks] te Pur[meren]d aan Hm Rigters Amst[erdam] voor f 170 [per] stuk en weid[t] voortaan niet meer. Een dag of vier o[osten]wind, vriezen: en [ze] rei[j]den 1 dag schaats; [daarna] dooi[t het] weer, open water. 22 Dec: pastoor Huiberts te Hoorn benoemd tot Bisschop van Haarlem. 10 Miljoen beschikbaar gesteld; voor een onder grondsen tunnel bij Velsen; onder het N[oord]-Hollandszeekanaal door, en den 2 ponts blijven voor het kleine verkeer. Hara valt er uit, en Eden komt in zijn plaats. (poletiek). Den Abbe[s]ciniërs boeken groote winst 2 malen, en maken 2 pant[s]erauto’s, 10 tanks en 28 mac[h]inegeweren. 17 Dec: den bouwplaats van mejvr? den wed: Gt Ko[o]men-Nobel: in den W[aard] polder Spinraaghoek publ[iek] verk[ocht] groot 40-82-52 h.a. staat in opbod op f 58.900 en is op 23 dec: bij eindafslag gemijnd in opbod door Jn Stammes te Anna Paulowna voor f 62.653. Den wed: Ko[o]men- Nobel woonde laa[t]stelijk te Beverwijk. Tot 31 dec[ember] toe regen en wind slecht weer (niet jagen). Jacob 29 dec: te bed: lichtijd 6 weken; Koba wordt beter.

Bisschop Huiberts.