De chroniqueur Olfert Schermer

Een legendarische dagboekschrijver

Bewerking door Erik Mooij, Louis Groen en Niek Dekker

Dit is het eenentwintigste deel uit de door Olfert Schermer geschreven kroniek. Vanaf onze uitgave In het verleden ligt het heden uit 1999 tot onze uitgave van vorig jaar Effies Trugkoike, hebben wij de jaren 1877 tot en met 1935 gepubliceerd.

De kroniek is een zeer uitgebreid werkstuk dat consistent is bijgehouden en blijk geeft van opmerkzaamheid van de auteur. Door zijn werkzaamheden als caféhouder kwamen veel dingen hem ter ore. Dit tezamen met zijn brede maatschappelijke belangstelling maakt zijn kroniek tot een belangrijke bron voor historisch onderzoek. Daarnaast is het een zeer lezenswaardig werk dat het verdient om in gedrukte vorm vastgelegd te worden.

De originele kroniek bestaat uit twee delen en beslaat de periode van 1877 tot en met 9 mei 1938. We gaan verder met 1936 in deel twee van de kroniek. Dat jaar heeft erg veel tekst opgeleverd. Daarom publiceren we nu alleen het eerst halfjaar.

Verantwoording

Gekozen is om een groot aantal zelfstandige naamwoorden zonder hoofdletter te herschrijven, om ze te kunnen onder- scheiden van namen en duidelijker te zien waar een zin begint.

Hier en daar is de interpunctie gewijzigd, zodat duidelijker wordt hoe de zin loopt en eindigt. Spelfouten zijn vrijwel overal intact gehouden, zodat men nog het eigen karakter van Schermers liberale beleving waarneemt.

Om het ontbreken van het pondsteken, zoals dat werd gebruikt door Schermer en anderen in zijn tijd, in de huidige tekstverwerkers te ondervangen maken we gebruik van het teken voor het Engelse pond (£) hoewel we ons realiseren dat dit niet het juiste teken is.

Ter wille van de leesbaarheid hebben we de tekst opgedeeld naar de maanden en daarnaast is hier en daar een ontbrekend woord(deel) geplaatst tussen haken, bijvoorbeeld in 1877: k[oeie]; 1878: na[ar]; 1893: contreb[u]sie. Wat tussen haken staat, is oorspronkelijk op die wijze door Schermer toegevoegd.

Verduidelijkingen van de redactie zijn ingevoegd tussen accolades.

 

1936 - Eerste halfjaar

 

Januari

1 Jan: den geheelen dag zonneschijn: (vruchtenjaar). 1 Jan: treed[t] de wet [in] werking als den burgemeesters ook secretaris in den gem[eente] moog[en] wezen, als het zielental aldaar beneden den 5000 zielen telt! Dien drukte ondervind[t] den gem[eenteraad] Winkel, die een secretaris moet benoemen, wegens overl[ijden] van [               ] en nu mr Korver, aldaar op secreterie werkzaam, met den geheelen [bestuurstaak] wil benoemen (ook uit [het oogpunt van] bezuinigen, f 400 per jaar). Maar den burg[e]m[eester] Zwart, in [19]35 daar gekomen, neemt daar geen genoegen mede, en zal dat opzijde werken (maar) [wordt] vervolgd. Dinsd: 2 jan: is den [heer] C. Mol van Wijdenes thans gem[eente]secret[aris] en ontvanger te Schagen, benoemd als burgemeester te Wijdenes, tot genoegen aldaar. Jb Schermer Ozn moet 6 w[e] k[en] te bed liggen: heeft spierpijn achter in been en bil, en kan niet loopen. Zijn kind Koba ligt te bed [wegens] nierbekkensontsteking, en moog niet met den aarde in contact komen [gedurende] 4 weken: (wordt nu beter). Ik zelf O. Schermer heeft nu nog last van eene breuk, en blijf door den pijn, voor den kou, in huis. In ’t N[oord]-H[ollandsch] Dagblad, en [de] Schager Cour[an]t van zat: 4 jan: staat, dat Sijbrand Rins te Purm[eren]d is overl[eden], 80 jaar eenvoudig leefde, en 3 1 plaats verhuurde, gr[oot] 75 25 22 h.a., en heeft vermaakt aan zijn arme huurboeren - later was dat 1 pl[aats] à 22 h.a. land; en zijn rentenierswooning, staande in den Hoogstr[aat] aldaar, met inventaris goud en zilver en anticiteiten heeft hij vermaakt aan zijn buurman: plaatsen en alles vrij van lasten en sucsessi[e]rechten: op hun naam: (een mooie legaat is dat). 

F.D. Roosevelt, president van de USA van 1939 tot 1945.

 

Zat: 4 jan: precident Roozevelt Amerika schrijft in het N[oord]-H[ollandsch] Dagblad, zedert 1933 gaat de wereld niet na[ar] den vrede, maar wel na[ar] den oorlog in Europa; hij zegt: den vrede wordt bedreigd, door eenigen, niet door velen personen, hij zal dien bekend doen worden, en na[ar] hen over te halen (en vrede te zoeken). 4 Jan: zat: schrijft mr Buiskool van Schagen, een stuk in den cour[an]t van Schagen, over den [opstelling] van den [gemeente]raad van Winkel, tegenover den burg[e]m[eester] Zwart, over het kiezen van den heer Korver aldaar, om dien te benoemen als gem[eente]secretaris. Ook den burg[e] m[eester] Breebaart uit den Zijp[e] wordt door Buis[kool] den waarheid vertelt. Wethouder van [ ] P. van Zoonen zegt ook zijn mening, maar krijgt ook wat terug. 7 Jan: K. Renooi kastel[ein] a/d Gouw H[oog]woud overl: begraven, oud 62 jaar. Dinsd: 7 jan: is den echtgenote van Ewald Zimmerlein meubelmaker te Kronach in Oberfranken (Duitsl[and]) juist nieuwjaarsnacht bevallen van 4 gezonde dochters! Zij stonden met moeder liggende op foto in den Schager Courant van 7 jan. 7 Jan: burgemeester Zwart van Winkel zijn boerderij verbrand te Appelscha Friesl[and], bewoond door F. Dijkstra; ’t voorhuis bewaard, ’t vee gered, den dienstbode brandwonden opgelopen. 8 Jan: groote maansverduistering, zichtbaar in geheel Nederland, van begin tot einde, maar ’t begin even gezien, en vervolg den lucht zwaar, en regen en niets meer er van genoten. In het N[ieuws] v[an] d[en] Dag van 10 jan: menister Deckers is op verkenning uit geweest na[ar] Denemarken, om ook afzetgebied te vinden voor Ned[er]l[and], en wel in Duitsland, en Engeland. Den eersten co[ö] peratieve melkfabriek in Denemarken opgericht in 1882 en nou zijn er 1700 zuivelfabrieken waarvan 1400 co[ö] peratief. In 1934 bedroeg den boteruitvoer aldaar 150.000 ton: tege Ned[er]l[and] 36.888 ton. Duitsl[and] Engel[and] en België, waren daar den afnemers. België nam alleen in 1934: 18.000 stuks vee: en 3 milj: kg boter. Denemarken heeft 1.663.000 melk koeien. De export voor Denemarken na[ar] Duitsl[and] verlaagd voor varken[s]vleesch; hele of halven varkens van in plaats nu 100 rm: 13 rm verlaagd; rund-, en schapenvleesch van 100 rm: op 24 rm: bevroren vl[eesch]: tot 10 rm. Voor levende schapen: van 45 op 16 rm. Men zegt dat ook voor den Neds tuinbouw zoo een verloop zal volgen. (rm =Reichsmark, red.). 9 Jan: Jb Woutersen overl: oud 87 j: van Hoogwoud. 11 Jan: zat: een autobotsing te H[oog]woud op den 4 sprong: een luukse auto uit W-Waard: A. Laan met meisje die gewond werd: den auto was verz[e]k[erd]: maar den vrachtauto van Spruit van Opmeer niet: (Laan had den voorrang). P. Donker H[oog]woud heeft twee stamboekkoeie[n] verk[ocht]: Engeland 100 stuks afgezonden. Den bevolking uit H[oog]woud telde 31 dec: 1934, 2263 zielen, en 1 dec: 1935 [bestond zij] uit 2241 zielen, een verm[in]dering van 22 zielen. Den heer An Commendeur burg[e] m[eester] van Spanbroek en Opmeer, neemt zijn ontslag wegens ouderdom zedert een eeuw, is dien famili[e] daar burg[e]m[eester] geweest.

Leeuwarder Nieuwsblad 19 december 1935.

 

Met het oude jaar verdwijnt ook het lokaaltje van Medemblik-Hoorn, den laa[t]sten reis [is] volbracht. Ook dien van Hoorn-Venhuizen [is] opgeheven, laa[t]ste rit! Deze staan op foto’s in den “Stad” van 12 jan: en ook in dien datum staat burg[e]m[eester] Mol van Wijdenes. Zond: 12 jan: Ned[er]l[and] op voetbalwedst[rijd] na[ar] Frankrijk, Oranje [heeft] met 6-1 gewonnen: keurig gespeeld. Bij koninkl: besluit van 28 dec. is bepaald dat met ingang van 1 jan: a.s. in den nagenoemden gemeenten, de bediening van secretaris door den burg[e] m[eester] wordt bekleed te: Abbekerk; Akersloot; Assendelft; Barsingerhorn; Blokker; Callantsoog; Egmond-Bin[nen]; Hensbroek; Hoogwoud; Jisp; Katwoude; Kwadijk; Landsmeer; Muiden; Obdam; Oosthuizen; Opperdoes; Oterleek; O[ude] Niedorp; O[u]dcarspel; Oudorp; Stn Bancras; Schellinkhout; Schermerhorn; Twisk; Urk; Ursem; Venhuizen; Vlieland; Warder; Wervershoof; Winkel; Westwoud; Wognum; Wijdenes; Wijdewormer; Z[uid]- en Noordschermer; Zwaag. Art: 2: voorts is bepaald dat met ingang van een jan: in de na te noemen gemeenten, de bediening van secretaris, en dien van den ontvanger, door den zelfden persoon worden bekleed; te A[n]kkeveen; Avenhorn; Bennebroek; Blaricum; Graft; ’s Graveland; Haringcarspel; Heemskerk; Hoogcarspel; Kortenhoef; N[ieuwe] Niedorp; Oudendijk; De Rijp; Schoorl; Sijbecarspel; Warmenhuizen; W[est]zaan; W[ieringer]waard; en Zaandijk. 17 Jan: vrouw van K. Hoek van Hoogwoud Antje Schoen na[ar] ’t Gasthuis. 19 Jan: pastoor Litjens te Geisteren vermoord. 21 Jan: de koning van Engel: George overl: oud 71 jaar; heeft ruim 25 [jaar] gereegeerd, was van p[rotestants]-c[hristelijke] [Gods-] dienst of Grieks R[oomsch]-C[atholieke]. 21 Jan: Abbe[s]cin[i]a roept alle mannen te wapen, tot 15 jaar toe; hij gaat verliezen. 22 Jan: Edwards troonbestijging in Engel[and]: een zóón van koning George. 22 Jan: verkooping in Den Weeren gem: Hoogwoud door not: De Boer aldaar: gebruikt door eene Van Diepen: groot 9-39-50 h.a., kooper Lieftink van Castricum voor f 12.800. Heeft voorheen gekost f zoo 37.000. Vrijdag 24 jan: feestelijken opening te Schagen van het N[oord]-Hollands koffijhuis aldaar, voor Schenk en Boon hulde. Woensd: 29 jan: den schuur van burg[e] m[eester] S[z]wart te Winkel in Appelscha verbrand, 24 st[uks] vee, 3 varkens gered; een knecht van den bewoner heeft eerst den plaats, en nu den schuur in brand gestoken, en was 16 jaar. Dond: 30 jan: is mej[uf]v[rouw] N.S. Remme ond[er]w[ijze]res aan den openbare [school] te Hoogwoud benoemd als ond[er]w[ijze]res te Wijk aan Zee, (staande op no: 3 aldaar.) Jan: is van begin tot einde nat.

Februari

1 Feb: is den vrouw van K. Hoek: Antje Schoen te Hoogwoud overl: oud 42 jaar, in Gasth[ui]s te Hoorn. 1 Feb: is den wed: P. Roggeveen van Schagen (oud 70 jaar) bedwelmd door gas in haar woning gevonden. Nu is uitgevonden dat den melk twee maanden kan goed blijven, en zal alzoo naar Indië worden vervoert. 6 Feb: vriest uit n[oord]-o[osten] zond[ag] 9 feb: ondergezette ijsbanen, geopend, [’s] middags dooi, met iets water, ’s avonds weder helder, met gans o[osten]wind; en vorst, ’t is koud. 10 Feb: den commies van H[oog]woud ondertrouwd; te [      ]. 15 Feb: K. Bakker Aar[t]swoud: begraven, oud 71 jaar; was in Hoorn. 18 Feb: K. Vel Aar[t]swoud: begraven, oud 77 jaar.

Schager Courant 17 februari 1936.

Nu stelen zij vliegtuigen, en wel uit: Boedapest, en Amsterdam, Marceille en Warschau, van ’t vliegter[re]ijn. 17 Feb: overl: Adrianus Appel 73 jaar te Stn M[aartens]brug, zijn vrouw G. Leeuw leeft nog. Per 17de april heeft not[aris] P. de Grient Dreux te Edam zijn ontslag aangevraagd en is verl[eden] jaar aldaar 25 j[aar] not[aris] geweest; hij was een zeer geziene figuur, en weldoener. 17 Feb: is W. Spaander candidaat-not[aris] te Schoorl is benoemd tot waarnemend notaris te Andijk. 18 Feb: Elisabeth Hoek: wed: P. Roggeveen te Schagen overl: 70 jaar. 18 Feb: Maartje de Vos, echt[genoot]e van Wm de Ruiter te H[oog]woud overl: 77 jaar. 22 Feb: Jan Koster: te Midwoud (van de plaats de Knap) overl: oud 75 jaar. Het is alle dagen aaneen nat weêr, niet veel water. Er zijn dezen winter veel zieken mensen.

Jan Langedijk en Roelof Koops.

Jan Langedijk: van Langedijk is dezen winter no: 5 op den schaats, van 3000 meter: tijd 5 m[inuten] 4.7 second[en] en Koops no: 16 met 5 m[inuten] 19.6 sec[onden]. Een Belgies[ch] motorscheepje aangehouden op de Westerschelde, welke 10.400 liter alcohol à 90% inhad; was f 43.000 accijns. Hoe Edam zal dansen? B[urgemeester] en W[ethouder(s)]: van Edam, hebben het middags“bal” verboden, en [men] zal voortaan eenmaal in den winter met uitvoering een bal na mogen geven. Het pontveer Enkhuizen-Stavoren opgeheven, aan W.C. Bosman te Alkmaar; het personenvervoer blijft.

Maart

2 Maart Italië wint terrein. 2 M[aart]: Jn Langedijk weder thuis van den schaats, den beste rijder in Ned[er]l[and]. 5 Maart, den gem[eente]raad van Winkel wordt door den Kroon in ’t ongelijk gesteld, om [op] hen verzoek den secretaris ((Korver)) te mogen benoemen; deze post behoort bij het burgem[eesters]ambt thuis: [het inwonerstal der gemeente] is beneden den 5000 zielen. 5 Maart: tot bur[ge] m[eester [van] Spanbroek [en] Opmeer is benoemd H.J.M. Keizer van Heemstede. 8 Maart Italië staakt den oorlog, en wil vredeso[n]d[er]h[ande]ling; maar doet ’t niet.

Duitse troepen trekken het Rijnland in.

8 Maart, Duitse troepen trekken het Rijnland binnen met 19 batteljons, en 13 detactementen; maar nu zijn den Franschen daar ook al gear[r]iveerd. Hitler handelt niet oprecht: 3 weken van ten vooren stelt hij voor met ieder land in vrede te willen leven; en nu door Italië, gaat hij onverhoeds het Rijnland bezetten; later Italië gaat niet met Duitsl; mede! 19 Maart, het bespreken van den vrede neemt den goeden weg. 20 Maart, den burg[e]m[eester] van Sp[an] br[oek en] Opmeer geïnstelleerd, geh[aald] van Obdam, het was somers weêr. Maart is droog geweest, met mooi stil weder. 20 Maart, den wind aldoor in z[uid]- w[esten]. Het is best weer geweest in maart.

April

1 April, samenvoegen van den gem: Zijpe en Callantsoog; elf heeren zijn aangesteld, als leden van den raad: 3 V-D, 3 R-K, 3 SDAP, 1 VrB; er was geen stemming plaats[vindende]. 3 April. Is Hauptmann de ontvoe[r]der en moo[r]denaar van den babbie van “Lindberg[h]” eindelijk in den elextriese stoel gedood; hij was een Duitser: maar heeft geen woord gesproken! Vrijd: 3 april is den trambaan met station te W[ieringer]waard van den Kl[eine] Sluis tot Barsing[er]h[orn] afgeslagen: stond in bod op f 4.075 groot 25 h.a. pl[us]m[inus]. Het eerste gedeelte werd gemijnd door den burg[e]m[eester] van W[ieringer] waard op f 3.826. No 2: door M. Borst Ba[r]singerhorn op f 1556. Van perc[eel] 1 tot 15 Anna Paul[ow]n[a] W[ieringer] waard werd gem[ijnd] door C. Geerligs: op f 500: was te samen nu f 6.666. Nu werd het geheel afgeslagen: en gemijnd door C. Borst van Ba[r]ss[inger]horn op f 800 totaal: f 7.466, bijgekomen (f 3.390 alzoo). Maandag 6 ap: Antoon in dienst, ligt in Utrecht adres Kromhout kazerne 2 reg[i] m[ent] 3de batteljon: kamer 41 Utrecht. Dinds[dag] 7 het is verdomd koud uit n[oord]-o[osten]. Te Den Haag is in den ouderdom van 103 jaren overl: mej[uf] v[rouw] W.J. van Ravensteijn: den oudsten uit den recidentie. 14 Ap[ril] (zoo): Cn Over te Oude Niedorp overl[eden] oud 86 jaar. 15 Ap: woensd: wordt f 20 per koe, steun toegezegd voor den vetweiders; dat is uitbetaald. Er waren er bij van f 2000. 16 En 17 ap: heel koud, en veel wind, uit een noorden. 16 Ap: den boerenplaatsen verk: van Jn Schilder te Spierdijk: 2 huizen en 4 36-42-30 h.a. land staat in opbod op f 86.210,54: en is afgemijnd, op dond: 23 ap: tezamen op f 90.382 gulden. Een huis; en 20-23-80 h.a. werd gem: door L. Schilder, aldaar op f 35.400 en 16-18-50 h.a. liggende aan den Bobeldijk, werd gemijnd door den familie Honing te Zaandam op f 54.981. Docter van Schelven die in Abbe[s] cin[i]ë was gewond, is in Ned[er]l[and] terug van zijn verwonding genezen.

R.K. politicus Ruijs de Beerenbrouck.

 

17 Ap[ril]: minister van Ruis Berenbronk overl: oud 62 j: ruim, in ’t Stn Antonius Gasthuis te Utrecht. 26 Ap: een mooie regen uit z[uid]-west. Er is nog geen gras. 30 Ap: altijd maar n[oorden]wind, en heel koud, veel vee buiten maar geen gras.

Mei

Zond: 3 mei n[oord]-o[osten]wind met zonneschijn. Antoon Schermer van H[oog] woud zat: 25 ap: ziek thuis gekomen uit Utrecht: als soldaat bron[ch]gietes gev[at]: lon[g]ontsteking, maar gelukkig het laa[t] ste gekeerd. Zond:

Haile Selassie, Negus van Abessinië in 1923.

 

3 mei: den negus uit Abbe[s]zin[i]ë, Addis Abeba, gevlucht met zijn familie: met een Engelsen boot en per spoor na[ar] Palestina: gaat in een klooster, doch heeft later een huis gek[ocht]. Maand[ag] 4 mei: ’t vee minder in prijs, stugge handel. Verkiezing in Frakrijk: het menusterie nu van rechts geheel na[ar] links: den communisten maken gr[oote] winst. 5 Mei, dinsd[ag]middag om 4 uur is den strijdmagt van Italië: Abbes[s]in[i]ë ingenomen: den oorl[og] in Afrika is gedaan. Zond: 17 mei is den dochter van Jn Blokker van Abbekerk: te H[oog]woud: op den Gouw, door eene auto uit Groningen; op den viersprong aldaar, op den fiets aanger[eden]: den auto te water: en meisje slecht gesteld, is 21ste mei Hemelvaartsdag: aan bloedvergiftenging overl[eden] oud 19 jaar. 19 Mei Antoon Schermer: mag weder buiten. 19 Mei: verk: van ’t café Oude Slot te Schagen: ingezet op f 9.200: en gemijnd op f 1200: alzoo met inventaris op f 10.400 voor den bewoner van Erp, kastelein. Aanbesteeding in den W[ieringer] meer van 34 boerderijen guw[oo]n aangehoud[en]. Dond: 21ste mei Hemelvaartsdag n[oorden]wind met buitjes en een onweerslag, het is heel koud, den geheelen dag den kachgel in den brand.

In Medembl: zwaar onweer met hagel en regen; den R[ooms] K[atholieke] kerk aldaar, door den bliksem in het dak geslagen onder den dienst: het water stroomde naar binnen: en een paniek in den kerk. Zond[ag] 23 mei een regentje uit een oosten. Wij hadden nooit anders gehad vanaf april tot 23 mei: droogte en koude n[oord]-o[osten] of z[uid]-o[osten] tot noordenwind: velen halen water. 28 Mei: heel koud en n[oorden]-wind. Aanbesteden i/d W[ieringer]meer van een walsteenverharden weg; 22 bilj: ingek: P. Daalder Alkm: gedunt à f 39.315 en 45 boerderijen aangen: 11 plaa[t]sen voor f 141.162 door H. Hannink [te] Enschedé, en 21 plaatsen door F.A. Smulders te Oostwijk voor f 205.974 en gebr: Van Heeswijk te Best (N[oord]-B[rabant]) 13 pl[aatsen] voor f 132.900.

Juni

19 Juni den bioscoop te Medemblik verbrand. 21 Juni het gras is haast alles gemaaid, er is geen eten voor ’t vee voldoende. 29 Juni maandag [’s] middags 2½ uur uit een doffe lucht krijgen wij zwaar onweer; in den Berkmeer een plaats getroffen en verbrand bewoond door Dekker. F.

Schager Courant 30 juni.

 

Obdam vader en zoon zitten in een boetje in ’t Veld, het wordt getroffen, den zoon gedood, en den vader (Munster geheeten) erg gewond; (is beter geworden, maar wist niet dat zijn [zoon] dood geslagen was). In Friesland is ook veel gebeurd, verscheid[e]nen menschen die na[ar] huis vluchten, onderweg doodgeslagen.